سرمایه درگردش از اقلام مهم دارائی­های واحدها و بنگاه­های اقتصادی تلقی می­ شود که در تصمیمات مالی نقش قابل توجهی دارد. توسعه کمی و کیفی فعالیت­های تجاری، توسعه کمی و کیفی قلمرو مدیریت مالی را بدنبال داشته است و به تبع آن مدیریت مالی را پیچیده نموده است. تداوم فعالیت­های بنگاه­های اقتصادی تا میزان زیادی به مدیریت منابع کوتاه مدت آن بستگی دارد، زیرا فعالیت­های عملیاتی در یک دوره عادی که معمولا سالانه است به شناخت سرمایه درگردش و مدیریت مطلوب آن مربوط می­ شود بطوریکه از این طریق، نتایج مورد انتظار تحقق یابد و امکان تداوم فعالیت در بلند مدت فراهم شود(نیکومرام، رهنمای رودپشتی و هیبتی 1383، 16).

نگهداری سطح مطلوب وجه نقد برای پرداخت بدهی­های سر رسید شده، و استفاده از فرصت­های ناگهانی مناسب جهت سرمایه ­گذاری که نشانه­ای از انعطاف­پذیری واحد تجاری می­باشد و دسترسی به مواد اولیه برای تولید به طوریکه شرکت بتواند به موقع جوابگوی تقاضای مشتریان باشد دال بر اهمیت سرمایه در­گردش می­باشد. هرگونه تصمیمی که در این بخش توسط مدیران واحد تجاری اتخاذ می­ شود اثرات شدیدی بر روی بازدهی عملیاتی واحد تجاری می­گذارد که باعث تغییر ارزش شرکت و نهایتا ثروت سهامداران خواهد شد.

تهیه ماشین آلات تولیدی مدرن که یکی از عوامل اصلی تولید یعنی نیروی کار را به طرز شگفت انگیزی از مسیر تولید خارج کرده و سربار را جانشین دستمزد نموده است و مسئله تامین مالی آن به طوریکه به سرمایه در­گردش لطمه­ای وارد نکند، از جمله مسائلی است که فراروی مدیران واحدهای تجاری قرار دارد (رهنمای رودپشتی و کیائی 1387).

فعالیت بانك­ها و موسسات مالی در حوزه های اعطای تسهیلات، سرمایه ­گذاری، صدور انواع اوراق قرضه، صدور انواع گواهی سپرده، صدور ضمانت نامه­ها و گشایش انواع اعتبارات اسنادی و یا به عبارت دیگر، اقدام به ایفای نقش در بازارهای پول و سرمایه، آنها را در معرض مخاطرات و ریسك­های خاص اینگونه فعالیت­ها قرار داده است.  بانك­ها با انواع متنوعی از ریسك­ها روبرو می­باشند، ریسكی كه این پژوهش به آن می ­پردازد، ریسك عملیاتی نامیده می­ شود. درحال حاضر بانك­های معتبر جهانی در حال انجام اقدامات قابل توجهی در زمینه مقابله با ریسك­های عملیاتی می­باشند. این اقدامات شامل مراحل زیر می­ شود:

1. شناسایی ریسك­های عملیاتی در موسسه مالی(در اینجا منظور همان زیان­های عملیاتی است).
2. ارزیابی و یا به بیان دقیقتر كمی كردن ریسك­های عملیاتی(كه نتیجه آن تعیین میزان سرمایه مورد نیاز برای مقابله با ریسك­های عملیاتی سازمان می­باشد).
3. مدیریت ریسك­های عملیاتی كه شامل انتقال ریسك(با بهره گرفتن از ابزار بیمه و …) و یا انجام اقداماتی در جهت كاهش میزان ریسك­های عملیاتی می­باشد.

بانك­هایی كه این چالش جدید، یعنی رویارویی با مقوله ریسك­های عملیاتی را می­پذیرند نیاز به كمك­هایی از بیرون سازمان برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسك­های عملیاتی خواهند داشت. كمیته بال^[2] متعلق به بانك تسویه بین الملل^[3] استانداردهایی را پیرامون ریسك­های عملیاتی در سازمان­ها تدوین كرده و آن را در قالب دستورالعمل­هایی به بانك­های مختلف سراسر دنیا ابلاغ كرده است، این دستورالعمل­ها در چندین نسخه بروز رسانی شده ­اند و این فرایند بروز رسانی در آینده نیز ادامه خواهد داشت، مسلما این مستندات مهمترین و معتبرترین مراجع در این مقاله محسوب می­شوند(شربت اوغلی و عرفانیان 1384).

در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا با بهره گرفتن از مفاهیم و تئوری­های مدیریت مالی و مطالعات کتابخانه­ای تاثیر ریسک عملیاتی و ریسک بازار بر سرمایه درگردش در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. و شواهد لازم را جهت پاسخ به سوالات پژوهش ارائه نماید.

1-2- بیان مسئله:

یكی از ضروری­ترین عوامل برای ادامه فعالیت­های جاری هر شركت، میزان نقدینگی آن است. بانك­ها و سایر اعتباردهندگان نیز برای اعطای تسهیلات به شركت­ها، نسبت­های نقدینگی آن­ها و توان بازپرداخت بدهی­های جاری را مدنظر قرار می­دهند. بنابراین وجود یک مدیریت قوی در زمینه سرمایه درگردش و كنترل میزان نقدینگی شركت بسیار ضروری به نظر می­رسد (نیکومرام و همکاران 1385، 12).

زمانی كه مدیران یک شركت یک سیاست جسورانه را در مورد سرمایه درگردش بر می­گزیند، این سیاست باعث می­ شود، شركت سطح پایینی از دارایی­ های با نقدینگی بالا را در اختیار داشته باشد، در نتیجه احتمال عدم پرداخت تعهدات جاری افزایش یافته و به تبع آن سطح ریسك افزایش می­یابد (هورن[4] 1969، 89-71). از سوی دیگر

 نباید از این مساله غفلت نمود كه نگهداری سطح بالای سرمایه درگردش، می ­تواند در طول یک دوره كوتاه مدت، امكان استفاده از فرصت­های سودآور را برای مدیران شركت فراهم آورد(لونوكس[5] 2004، 24-20).

دلیل عدم موفقیت بخش عمده­ای از شركت­های ورشكسته، وضعیت نامطلوب و مدیریت نامناسب سرمایه درگردش است، حال آنكه این شركت­ها در بلندمدت وضعیت مالی خوبی دارند، اما به دلیل عدم كفایت سرمایه درگردش، توانایی رقابت خود را از دست داده و از دور خارج می­گردند(بسلی و دیگران[6] 1987).

اهمیت روزافزون سرمایه درگردش در تداوم فعالیت واحدهای انتقاعی موجب گردید، راهبردهای مختلفی برای مدیریت سرمایه در گردش مدنظر قرار گیرد. واحدهای انتقاعی با بكارگیری راهبردهای گوناگون در ارتباط با مدیریت سرمایه درگردش می­توانند میزان نقدینگی شركت را تحت تاثیر قرار دهند. این راهبردها می ­تواند بر میزان خطر و بازده آن­ها اثر گذار باشد. تحقیق حاضر به دنبال بررسی تاثیر  ریسک عملیاتی و ریسک بازار  بر سرمایه درگردش شرکت­ها می­باشد.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش:

موضوع مدیریت سرمایه درگردش طی سال­های ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۸ درسایر كشورها مورد مطالعه فراوان قرار گرفته از جمله تحقیقات صورت گرفته می­توان به تحقیقات، (فیلبك و كروگر ۲۰۰۵)[7]، (قوش و ماجی ۲۰۰۳)[8]، (رحمان و نصر ۲۰۰۷)[9]، (لمبرسون ۱۹۹۵)[10]، (نذیر و افزا ۲۰۰۷)[11] اشاره نمود.

با توجه به اهمیت موضوع تاثیر ریسک عملیاتی و ریسک بازار بر سرمایه در­گردش و اینكه به این موضوع در كشور ما كمتر پرداخته شده است لذا بر پایه تحقیقات صورت گرفته در سایر كشورها و با بهره گرفتن ازمدلها و متغیرهای استفاده شده در آن تحقیقات موضوع در بورس اوراق بهادارتهران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

ضرورت دارد با انجام تحقیق حاضر شواهدی بدست آید تا مسائل فراروی مدیران مورد بررسی قرار گیرد همچنین تعمق در مورد نكات زیر اهمیت موضوع را برجسته می­كند.

۱- در حال حاضر وضعیت نقدینگی شركت­ها در شرایط نامناسبی قرار داد و اكثر شركت­ها به علت موقعیت تورمی كه در كشور حاكم است ترجیح می­ دهند تا وجه نقد را به دارائی­های دیگر تبدیل كنند و این موضوع باعث می­ شود كه شركت­ها ایرانی در سررسید بدهی­ها درمانده شوند و به اعتبار سازمان لطمه وارد شود.

۲- تجزبه نشان داده است كه اغلب شركت­هایی كه با پریشانی مالی مواجه شده و نهایتاً سرنوشت برخی از آنان به ورشكستگی كشیده می­ شود، یكی از دلایل عمده آن مدیریت سرمایه درگردش می­باشد(رهنمای رودپشتی و كیائی ۱۳۸7).

1-4- اهداف پژوهش

1-4-1 هدف کلی

هدف از انجام این پژوهش شناخت تاثیر ریسك عملیاتی و ریسك بازار بر سرمایه درگردش می­باشد.

1-4-2 اهداف ویژه

1. شناخت تاثیر ریسک عملیاتی بر سرمایه درگردش بکار گرفته شده
2. شناخت تاثیر ریسک بازار بر سرمایه درگردش بکار گرفته شده.
3. شناخت تاثیر ریسک عملیاتی بر چرخه نقدینگی.
4. شناخت تاثیر ریسک بازار بر چرخه نقدینگی.

[1]. Pool. data

[2] . Basel Committee

[3] . Bank for International Settlements

Horne . [4]

[5] . Loneux

[6] .Besley et al  

Filbeck & Krueger, 2005.[7]

Ghosh and Maji 2003.[8]

[9].Raheman and Nasr, 2007

[10].Lamberson,1995

[11].Afza & Nazir 2007