امروزه، مردم سراسر جهان با مشکل چاقی مواجه هستند و چاقی در همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شیوع یافته است. چاقی موجب بسیاری از بیماری­ها می­ شود و سلامت افراد با چاقی به مخاطره می­افتد. مسئله دیگر که امروزه افراد چاق با آن مواجه هستند مشکل تناسب اندام است که چاقی را به یک معضل تبدیل کرده است. چاقی مختص به جنس خاصی نیست و افراد هر دو جنس و در تمامی سنین می­توانند چاق باشند. با توجه به اینکه، پیشگیری بهتر از درمان است؛ ضروری است که همه افراد، اعم از کودک، جوان، پیر، دختر و پسر از چاقی جلوگیری کنند. از آنجایی که چاقی دوران کودکی خود دلیلی برای چاقی بزرگسالی است، پس بهتر است میزان چاقی در کودکان را کنترل کرد.

عدم فعالیت بدنی و نیز عوامل محیطی و ژنتیکی نیز نقش مهمی در توسعه چاقی دارد. به طور کلی، افزایش بروز چاقی در سطح جهان ممکن است در نتیجه مشکلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایجاد شود. از نگرانی­های خاص، افزایش چاقی در میان کودکان است که به افزایش مرگ و میر در میان بزرگسالان جوان منجر می­ شود و همچنین چاقی کودکان پیش بینی کننده قوی برای چاقی بزرگسالی است.

1-2- بیان مساله

متاسفانه پدر و مادر همیشه متوجه اضافه وزن یا چاقی فرزندان خود نمی­شوند و یا اگر بدانند به این باور که چاقی دائمی و تغییر ناپذیر است (8). در دو دهه اخیر شاهد افزایش چشمگیر هزینه­ های مراقبت بهداشتی در کودکان و بزرگسالان چاقی بوده­ایم (2). پیشگیری اغلب راه حل بهتری نسبت به درمان­های غیر موثر است، بنابراین شناسایی عوامل مرتبط و پیش بینی اضافه وزن و چاقی دوران کودکی یک مسئولیت مهم است (2).

درمان اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان نیاز به یک رویکرد چند مرحله­ ای که شامل مدیریت رژیم غذایی، افزایش فعالیت فیزیکی، ممانعت از بی­تحرکی، دارو درمانی و جراحی چاقی است (2). از آنجایی که امروزه، استفاده از وسایل پیشرفته از جمله استفاده از ماشین به جای پیاده روی و تماشای تلویزیون و فیلم­های ویدئویی و کار با کامپیوتر به جای ورزش، موجب ذخیره انرژی و کاهش فعالیت بدنی و تحرک شده است (19) و هر ساله حدود 2 میلیون نفر به علت عدم فعالیت بدنی می­میرند و یافته­ های WHO حاکی از آن است که زندگی بی­تحرک، یکی از 10 علت عمده مرگ و میر در همه کشورهای جهان می­باشد (20). روش مناسب برای کاهش خطر مرتبط با چاقی از دست دادن وزن و تغییر ترکیب بدنی از طریق فعالیت بدنی است (12).

مطالعات نشان داده­اند که چاقی دوران کودکان با انجام فعالیت بدنی رابطه معکوسی دارد؛ اما، در مقابل مطالعات دیگر نشان داده­اند فعالیت شدید کودکان دارای اضافه وزن ارتباط بین چاقی و سطح فعالیت بدنی را نشان نمی­دهد و این هنوز هم جنجالی است که آیا عدم فعالیت موجب ترویج چاقی می­ شود یا نه (6). همچنین چندین مطالعه نشان دادند که بین زمان صرف شده­ی تماشای تلویزیون با چاقی کودکان ارتباط مثبتی وجود دارد (21،22) و بعضی دیگر گزارش دادند رابطه وجود ندارد (23،24).

لذا با توجه به مطالب گذشته، هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع چاقی و نیز ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود بوده است که بررسی شود آیا بین شیوع چاقی، ترکیب بدن (BMI و درصد چربی بدن) و نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی و آمادگی هوازی در دختران 7-12 سال ارتباط معنی­دار وجود دارد؟

1-3-ضرورت پژوهش

مهم­ترین نتیجه چاقی دوران کودکی در دراز مدت، تداوم آن در بزرگسالی است که با خطرات کلی سلامتی مرتبط است (9،11،12،14). بیماری­های مرتبط با چاقی کیفیت زندگی و طول عمر را کاهش می­دهد (11،14). همزمان با ظهور افزایش چاقی در کودکان شاهد یک افزایش همه­گیر در دیابت نوع 2 در کودکان بوده­ایم و WHO هشدار داده است که مرگ و میر ناشی از دیابت در سراسر جهان در 10 سال آینده بیش از 50 درصد افزایش خواهد یافت (26). مصرف بالای کالری و چربی و کاهش سطح فعالیت بدنی از علل چاقی به شمار می­روند (27). در حالی که تأثیر کاهش فعالیت فیزیکی بر افزایش چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان، به مراتب بیش از عامل تغییر عادات غذایی است (28). WHO نیز تخمین زده است که 9/1 میلیون نفر در هر سال در نتیجه عدم فعالیت بدنی جان خود را از دست می­ دهند (12) و نیز زندگی بی­تحرک، یکی از 10 عامل عمده مرگ و میر در همه کشورهای جهان می­باشد (29).

از آنجایی که شناخت و درمان به موقع چاقی از عوارض آن جلوگیری می­ کند، همچنین با توجه به این که درمان چاقی در کودکان امکان­ پذیر و باعث کاهش عوارض آن در

 سنین بالاتر می­گردد به نظر می­رسد که شناسایی کودکان دچار اضافه وزن و چاق از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار باشد. از طرفی عوامل مختلفی از جمله عدم تحرک کودکان (30) و تماشای طولانی مدت تلویزیون (21،22) از دلایل عمده ابتلا کودکان به چاقی محسوب می­ شود. همچنین گزارش­های مختلفی از شیوع چاقی و اضافه وزن در نقاط مختلف ایران وجود دارد؛ اما، اطلاعاتی که در مورد شیوع چاقی در دختران ابتدایی شهرستان جوانرود و ارتباط آن با فعالیت بدنی در دسترس نمی ­باشد. از این رو، در این پژوهش میزان شیوع چاقی در کودکان 7-12 سال شهرستان جوانرود و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی مورد بررسی قرار گرفته است. تعیین وضعیت موجود، گامی کوچک در جهت شناسایی کودکان چاق و در معرض خطر و ارجاع ایشان به سالن­های ورزشی و تشویق ان­ها برای انجام فعالیت بدنی است. ضمنا مربیان ورزش و مسئولان بهداشتی-درمانی نیز می­توانند از نتایج حاصل، جهت برنامه ریزی اساسی استفاده نمایند.

1-4- اهداف پژوهش

1-4-1- هدف کلی

بررسی میزان شیوع چاقی و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود.

1-4-2- اهداف اختصاصی

1-4-2-1- تعیین ارتباط بین رده­های مختلف وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-2- تعیین ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-3- تعیین ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-4- تعیین ارتباط بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-5- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-6- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و درصد چربی بدن در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-7- تعیین ارتباط بین سن و آزمون YO-YO در دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-8- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و BMI دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-4-2-9- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و وزن دختران 7-12 سال شهرستان جوانرود؛

1-5- فرضیه ­های پژوهش

1-5-1- بین رده­های مختلف وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن وچاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-2- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-3- بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-4- بین سن و سطح فعالیت بدنی در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-5- بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-6- بین آزمون YO-YO و درصد چربی بدن در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-7- بین سن و آزمون YO-YO در دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-8- بین آزمون YO-YO و BMI دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-5-9- بین آزمون YO-YO و وزن دختران 7-12 سال ارتباط وجود دارد.

1-6- محدودیت­های پژوهش

1-6-1- محدودیت قابل کنترل

1-6-1-1- افراد جامعه دانش ­آموزان شهرستان جوانرود بود.

1-6-1-2- دامنه سنی آزمودنی 7-12 سال بود.

1-6-1-3- جامعه آماری تنها شامل دختران بود.

1-6-1-4- اندازه ­گیری­ها در ساعت 8 الی 12 صبح انجام شد.

1-6-1-5- نظارت دقیق بر اجرای پروتکل مورد نظر صورت گرفت.

1-6-2- محدودیت­های غیرقابل کنترل

1-6-2-1- امکان خطا در پاسخ به پرسش­نامه،

[1] Steatohepatosis

[2] Body mass index

[3] World Health Organization