بدون شک بهبود کمی و کیفی تربیت بدنی و مدیریت مطلوب آن می ­تواند پشتوانه ورزشی کشور را غنی­تر نموده و استحکام بیشتری ببخشد. در صورت برنامه­ ریزی صحیح، امکانات ورزشی مناسب و برخورداری از کادر آگاه، تربیت­بدنی می ­تواند نقش مؤثری در رشد و تکامل افراد جامعه داشته باشد. اجرای مطلوب برنامه­ های تربیت بدنی مستلزم فراهم آوردن مجموعه ­ای از شرایط و امکانات است که از مهم­ترین این شرایط، استفاده از فضاها و وسایلی است که باید بر اساس نرم­های استاندارد تهیه شود تا نیازمندی­های استفاده کنندگان را رفع نماید و هم چنین متناسب با تعداد آن­ها باشد تا از بروز خطر و آسیب دیدگی پیشگیری و جلوگیری نماید (خلیلی جم، 1385 و نظام، 1387).

اماکن ورزشی، فرصت­های مناسبی را برای رشد عاطفی، شناختی، ادراکی و اجتماعی گروه­ های مختلف جامعه ایجاد می­ کنند. ایجاد مکانی امن برای کاربران اماکن ورزشی، یکی از مهم­ترین وظایف مدیران این اماکن می­باشد (www.playground safety.org).

1ـ2 : بیان مسأله

براساس تعریف انجمن بین ­المللی توان­بخشی، معلولیت عبارت است از: عارضه­ای که در نتیجه یک نقص به وجود می ­آید و انجام فعالیت­های طبیعی فرد را به طریقی محدود می­نماید، یا با مانع مواجه می­سازد(رجالی، 1385، ص2). طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 10درصد افراد جوامع مختلف به نحوی دچار معلولیت هستند (جلالی فراهانی،1390،ص90). این افراد با وسایل کمکی مانند: ویلچر، عصا، واکر، کراچ، عینک‌های ذره‌بینی، سمک و… یا بدون علایم ظاهری در جامعه زندگی می­ کنند، که به آنها معلول گفته می‌شود. نام دیگر آنان افراد با نیازهای ویژه است. زیرا نیازهای آنان متفاوت با نیازهای افراد دیگر می‌باشد. بدین لحاظ این افراد سخت‌تر از افراد عادی جایگاه خود را در جامعه می‌یابند. معلولیت آنان ناشی از عواملی مانند: جنگ، سالمندی، کار، مسائل اجتماعی و مسائل ژنتیکی والدین می‌باشد(قربانی، 1389،ص1). جدا از این عوامل، به دنبال جنگ تحمیلی، کشور ما نیز با گروه عظیمی از معلولان جنگی مواجه شد. گروهی که تا پیش از جنگ فعالانه در جریان روزمره زندگی شرکت داشته، ولی امروزه دیگر قادر به انجام بسیاری از فعالیت­های گذشته خویش نمی­باشند(نقی زاده طاهریان، 1385،ص1). جامعه شناسان ثابت کرده ­اند که مشکلات روانی یک فرد معلول که زائیده عدم آمیختگی او با محیط اطراف می­باشد سبب انزواطلبی و گوشه گیری آن فرد می­ شود که می ­تواند اثرات جبران ناپذیری بر جامعه و مناسبات حاکم بر آن داشته باشد(حمیدی، 1385،ص3). بی تردید ورزش عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می­کشاند و آنان را در انجام فعالیت­ها مستقل می­سازد(فخرپور،1385ص2). به همین دلیل در کشورهای مختلف دنیا از دهه1970 میلادی به بعد مناسب­سازی اماکن عمومی و انطباق آن با نیازهای افراد دارای معلولیت، خصوصاً معلولین جسمی- حرکتی در دستور کار قرار گرفت و تجارب کسب شده در این مورد سبب گردیده است تا پرداختن به این مسأله به گونه ­ای بین المللی مطرح و در دستور کار سازمان ملل متحد قرار گیرد. بطوری­که در قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره حقوق افراد دارای معلولیت در مورخ 9دسامبر1975 چنین آمده است: «معلولین حق دارند از امکاناتی برخوردار باشند که بتوانند به طور مستقل در جامعه حضور و زندگی کنند» (برجیان و جغتایی،1385).

نیاز به ورزش و تاثیر آن بر سلامتی افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می­ شود، از این رو فراهم کردن بستر مناسب در زمینه ورزش جهت استفاده معلولین بهترین عامل جذب معلولین در جوامع می­باشد. مسئولین سازمان­های ذیربط در شهرها لازم است با تدوین ضوابط و معیارهای ساختمانی و فنی موجبات شرکت افراد دارای معلولیت­های جسمانی را در فعالیت­های اجتماعی و ورزشی سهل­تر نمایند(رجالی،1385،ص2). یکی از مهم­ترین مشکلات فضاهای شهری کشور، نامناسب بودن فضاهای آن­ها در ارتباط با اشخاص دارای معلولیت می­باشد که این مهم در هر دو مورد کالبدی و رفتاری قابل ملاحظه می­باشد. اولی ناشی از نتایج برنامه­ ریزی شهری غیرصحیح و اقدامات عملی شهرسازانه و دومی پیامد اجتماعی ـ فرهنگی ناشی از آن است(اقبالی، 1385،ص1). ایجاد شرایط و امکانات مورد نیاز معلولین و تسهیل و روان­سازی فعالیت­های آنان در جامعه؛ به طوری که نسبت به افراد عادی سهم برابر و مساوی در مشارکت اجتماعی داشته باشند، امکان سهیم بودن آن­ها در تحولات جامعه را فراهم می­ کند(حمیدی،1385،ص3). پس با طراحی مناسب فضاهای شهری و مناسب­سازی آن، می­توان با معلولان در تعامل اجتماعی بود. رفع موانع در شهر، می ­تواند از اقدامات مهمی باشد که مشارکت هر چه بیشتر معلولان در فعالیت­های اجتماعی و حضور در فضاهای شهری را برای آنان تضمین می­ کند (سعید نیا، 1383). با توجه به مباحث فوق می­توان گفت: مناسب­سازی قدم اول برای حضور معلولان در جامعه به خصوص در اماکن ورزشی است. لذا به دلیل نقش بسیار کلیدی و مهم ورزش برای حفظ سلامتی و تحرک و نشاط این قشر از جامعه، تحقیق حاضر برآن است، تا با در نظر داشتن این اقشار خاص جامعه، به بررسی وضعیت مناسب­سازی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز

 متناسب با شرایط خاصِ جسمانی جانبازان و معلولین بپردازد: 1)آیا نحوه ساخت­و­ساز سالن­ها و اماکن ورزشی شهر تبریز، مناسب برای استفاده جانبازان و معلولین است؟ 2)آیا سالن­های ورزشی شهر تبریز برای استفاده معلولین و جانبازان امکانات مناسبی دارند؟ پاسخ به سوالات فوق هدف اصلی تحقیق حاضر است و انتظار می‌رود، نتایج حاصل در برنامه‌ریزی‌های آتی درباره ورزش جانبازان و معلولین و نیازهای ضروری آنان به فعالیت بدنی و ورزش مورد توجه قرار گیرد.

1-3 : ضرورت و اهمیت پژوهش

1-4 : اهداف پژوهش

1-4-1 : هدف کلی

مطالعه وضعیت مناسب­سازی اماکن ورزشی سرپوشیده شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

1-4-2 : اهداف اختصاصی

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی پارکینگ­ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی مسیرهای منتهی به اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان                و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی پله­ها و رمپ اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی درب­ها و ورودی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی تابلوها و علایم راهنمای اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی رختکن و کمد اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی دوش و سرویس بهداشتی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان          و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی نیمکت­ها و جایگاه تماشاگران اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی محل پذیرش و کریدور اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی امکانات ارتباطی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی تجهیزات اطفای حریق اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

1- 5 : سوالات تحقیق:

1)آیا مسیرهای منتهی به اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟ 2)آیا درب­های ورودی و خروجی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده معلولین و جانبازان وضعیت مناسبی دارند؟

3)آیا پارکینگ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟   4)آیا پله و رمپ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟ 5)آیا تابلوها، علائم راهنما و هشدار دهنده اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

6)آیا محل پذیرش و کریدور اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

7)آیا رختکن و کمد اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

8)آیا جایگاه تماشاگران اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

9) آیا دوش­ها و سرویس بهداشتی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

10) آیا امکانات ارتباطی و تلفن عمومی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

11) آیا تجهیزات اطفای حریق اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟