هدف کلی از سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی وعلوم ورزشی، شناخت معلم یا مربی از پیشرفت دانش آموزان و یا ورزشکاران در مراحل مختلف تدریس، آموزش و تمرین و همچنین قضاوت عادلانه در خصوص اجرای  آن است(32،16).

برای اندازه گیری و ارزشیابی استعدادها و توانایی های افراد به آزمون نیاز است. هر آزمون برای اندازه گیری یک عامل یا ویژگی خاص به کار می رود و هر یک از این آزمون ها بر اساس هدف ویژه ای طراحی و برای اندازه گیری متغیر معینی روایی و پایایی دارند(19). از طرف دیگر، هر رشته ورزشی از حرکات و قابلیت های بسیاری تشکیل شده است که بعضی از آن ها جزء اصول اولیه یا پایه ای آن ورزش به حساب می آیند و بعضی دیگر اهمیت کمتری دارند. در نتیجه فردی که قصد استفاده یا ساخت یک آزمون ورزشی را دارد، می بایست به این امر که  «چه چیزی را می خواهد اندازه گیری کند ؟»  توجه داشته باشد(39).

یکی از آزمون های متداول در اکثر رشته های ورزشی اندازه گیری حداکثر اکسیژن مصرفی است. در حقیقت اندازه گیری آزمایشگاهی حداکثر اکسیژن مصرفی را می توان به طور کلی دقیق ترین اندازه گیری  توان هوازی بحساب آورد(17).دراین راستا پروتکل های بروس[1]، کاتوس[2]، بالک – ویر[3]، الستاد[4]، یوسف سام[5]، مک هنری[6]و استانفورد[7]  ازجمله آزمون های آزمایشگاهی به حساب می آیند(41). به هرحال با توجه به اینکه روش های معتبر آزمایشگاهی جهت اندازه گیری شاخص های مد نظر در اختیار تمام مربیان و ورزشکاران نمی باشد و نیز به دلیل کمبود تجهیزات آزمایشگاهی و پرهزینه و پیچیده بودن آن ها و از همه مهمتر نداشتن اصل ویژگی تمرین، بکارگیری آزمون های میدانی هوازی برای مربیان ضروری است. به همین دلیل همواره تلاش می شودآزمون هایی ابداع شود که علاوه بر جنبه های علمی و کاربردی آن در محیط واقعی ورزش، روایی و اعتبار لازم را نیز داشته باشد(96،25 ،6، 2). در این راستا، اولین آزمون هوازی میدانی توسط کوپر معرفی شد(21)و در حال حاضر آزمون پیسر[8]یا شاتل ران در صدر فهرست آزمون های هوازی میدانی است که در سطح گسترده ای در مورد ورزشکاران و غیر ورزشکاران مورد استفاده قرار می گیرد(17).

طبق اصل ویژگی تمرین، برنامه تمرینی باید به دستگاه های فیزیولوژیکی که برای عملکرد ورزشی بهینه اهمیت دارند، فشار وارد کند تا بتوان به سازگاری های ویژه تمرین دست یافت. همچنین برای اندازه گیری نوع عوامل فیزیولوژیکی که بهبود یافته اند، به آزمون هایی مناسب با نوع تمرین و نوع رشته ورزشی نیاز است، در نتیجه موضوع ویژگی آزمون، به ویژه در مورد ورزشکاران کاملاً آماده، اهمیت زیادی دارد(18). قطعاً رشته ورزشی فوتسال هم از این قائده مستثنی نیست، اما آزمون های هوازی که تا کنون در این رشته معرفی شده اند، فاقد الگوها و مهارت های فوتسال هستند. بنابراین با طراحی آزمونی که از نظردستگاه های انرژی، شیوه تمرین، الگوهای حرکتی و گروه های عضلانی فعال در رشته فوتسال، ویژه و دارای روایی کافی باشد، می توان اندازه گیری های فیزیولوژیکی دقیق تری را انجام داد(96، 25).

1-1. بیان مسئله

سنجش آمادگی جسمانی ورزشکاران از طریق اندازه گیری های حداکثر اکسیژن مصرفی، ظرفیت و توان بی هوازی، سرعت و قدرت وضوعی است که در اغلب تحقیقات ورزشی مورد توجه قرار گرفته است واهمیت هر کدام از این عوامل در رشته های مختلف ورزشی به ماهیت رشته مورد نظر بستگی دارد(2،8،18،75). ورزش فوتسال شامل وهله های منقطع و باشدت بالاست  که درهر 28/3 ثانیه یک حرکت تغییر می کند(61، 54) و تکرار توان و سرعت برای مدت زمان طولانی است، بنابراین ارزیابی عملکرد استقامتی از طریق اندازه گیری حداکثراکسیژن مصرفی در فوتسال توجه ویژه ای را به خود معطوف داشته است.

اندازه گیری آزمایشگاهی حداکثر اکسیژن مصرفی را می توان به طور کلی، دقیق ترین اندازه گیری  توان هوازی بحساب آورد(17). از نظر تاریخی آزمون نوارگردان بالک (1952) اولین آزمون موفق برای اندازه گیری حداکثر اکسیژن مصرفی بود که سپس با معرفی ازمون های مشابه به آزمون های درجه بندی شده ([9]GXT)معروف شدند(54). در حقیقت کار بالک راه را برای اندازه گیری های پیچیده ی آزمایشگاهی توان هوازی هموار نمود و به دنبال آن پروتکل های استاندارد مختلف بیشینه(GXT) و زیر بیشینه برروی نوارگردان و چرخ کارسنج ازجمله پروتکل های بروس، کاتوس بالک – ویر، الستاد، یوسف سام، مک هنری، استانفور و ناتون توسعه یافت(41). این آزمون ها به طور گسترده ای در محیط های پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار می گیرند. به هرحال باوجود پایایی و روایی فوق العاده خوب درآزمون هایGXT به دلیل استفاده از تجهیزات گران قیمت آزمایشگاهی برای اندازه گیری گازهای تنفسی و در برخی موارد به دلیل عدم سازگاری با الگوهای تمرینی ورزش مورد نظر، توسط مربیان و ورزشکاران کمتر مورد استفاده قرار می گیرند(17).

ازطرف دیگراصل ویژگی آزمون در گزینش ورزشکاران، شناخت نسبتاً دقیقی ازقابلیت های فردی در دسترس مربیان می گذارد و بکار گیری این آزمون ها امکان می دهد تا ورزشکارانی با خصوصیات فیزیولوژیکی غالب در رشته های خاص گزینش شوند(19،32). برای مثال در رشته فوتسال مربی باید فاکتورهای مورد نیاز را شناخته و چگونگی افزایش و تقویت آنها را بداند تا بتواند بازیکنان خود را به سطح بالاتری ارتقا دهد (19)، یکی از این عوامل توان هوازی است(24).

باربروآلوارز[10] و همکاران در سال 2005 برای اولین بار آزمونFIET[11] را به منظور ارزیابی توان هوازی بازیکنان فوتسال و توانایی آن ها در اجرای تمرینات منقطع با شدت بالا طراحی کردند(44). بدنبال آن در سال 2010 کاستگنا و همکاران[12]آزمونFIET را با آزمون بیشینه نوارگردان از لحاظ vo₂max، لاکتات، ضربان قلب اوج ومسافت طی شده مقایسه کردند.vo₂peak  بدست آمده از آزمون FIET  بطور معناداری از VO₂max  بدست آمده از آزمون نوارگردان کمتر بود، اما بین ضربان قلب اوج تفاوتی وجود نداشت(54).

به هر حال آزمون FIET ترکیبی از آزمون شاتل ران و یو-یو بوده و در آن از حرکات فوتسال و کار با توپ استفاده نشده است، بنابراین به نظر می رسد با طراحی آزمونی که از نظر فیزیولوژیکی (حداکثر اکسیژن مصرفی، وضربان قلب و لاکتات) شبیه آزمون فزاینده آزمایشگاه ( گاز آنالایزر ) واز نظر الگوی حرکتی و زمانی شبیه به بازی فوتسال باشد، بتوان، توان هوازی بازیکنان فوتسال را بصورت کاربردی ترسنجید، لذا این تحقیق در نظر دارد آزمونی میدانی را برای اندازه گیری توان هوازی طراحی وروایی و پایایی آن را مورد بررسی قرار دهد.

2-1. ضرورت و اهمیت تحقیق

فوتسال، ورزش هیجان انگیز و با تحرکی است که امروزه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بازیکنان فوتسال با توجه به ماهیت این ورزش و محیطی که بازی در آن انجام

 می شود، از شرایط جسمانی ویژه ای برخوردار هستند، بنابراین تمرین باید با توجه به شرایط انفرادی، سطح توانایی های هر یک از شرکت کنندگان ونیازهای ضروری در مسابقه طراحی شود(33،43).

ورزشکاران برای دستیابی به اوج اجرای ورزشی مجبور به بالا بردن  سطح هماهنگی، استقامت، قدرت، توان، چابکی و سرعت هستند(32، 14). بیشتر دانشمندان علوم ورزشی و مربیان اعتقاد دارند که سطح بالای آمادگی هوازی، پیش نیازی برای عملکرد بی هوازی بالا هنگام فعالیت های متناوب طولانی به شمار می رود(14،26) علاوه بر این، ورزشکاران ورزش های تناوبی، معمولا هنگام تمرین های پیش از فصل مسابقه، از دوهای استقامت طولانی مدت برای بهبود توان هوازی استفاده می کنند (76، 14). در فوتسال نیز داشتن سطح مناسبی از توان هوازی می تواند در بازگشت به حالت اولیه بازیکنان در فاصله های استراحت موثرباشد. ماهیت تناوبی فعالیت های بازی فوتسال ایجاب می کند که بازیکنان، آمادگی هوازی بالایی داشته باشند. داشتن این ویژگی اگر با راهبرد های مناسب بازی همراه شود، می تواند خستگی را به تاخیر  بیاندازد.

در رابطه با توان هوازی، تحقیقات بسیاری انجام شده و روش های آزمایشگاهی  فراوانی برای اندازه گیری آن ارائه شده است، از طر فی در قلمرو علوم ورزشی، علم ارزیابی دستخوش تغییر رو به رشد بوده است. در حقیقت امروزه، آزمون های میدانی، جایگزین روش های پیچیده و پر هزینه آزمایشگاهی شده است و از این رو روایی و پایایی آزمون ها به ویژه آزمون های میدانی اهمیت ویژه داشته است و همواره تلاش می شود، آزمون هایی ابداع شود که علاوه بر جنبه علمی و کاربردی آن، روایی وپایایی لازم را نیز داشته باشد(29،49).

به هرحال تا کنون آزمون توپی که از لحاظ الگوهای حرکتی شبیه به فوتسال باشد برای اندازه گیری توان هوازی ویژه این رشته مورد مطالعه و آزمایش قرار نگرفته است. با طراحی چنین آزمونی که اعتبار وپایایی آن نیزتـأیید شود، مربیان این رشته ورزشی خواهند توانست ارزیابی خوبی از میزان آمادگی هوازی ورزشکاران خود به عمل آورند.

3-1. اهداف تحقیق

1-3-1. هدف کلی:

طراحی و تعیین روایی و پایایی آزمون ویژه توان هوازی بازیکنان زن فوتسال

2-3-1. اهداف اختصاصی: 

1)تعیین میزان همبستگی شاخص توان هوازی در آزمون طراحی شده و تجزیه وتحلیل گازهای تنفسی

2)تعیین میزان همبستگی بین نتایج آزمون طراحی شده وتجزیه تحلیل گازهای تنفسی در اندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی ضربان قلب بازیکنان فوتسال

3)تعیین میزان همبستگی بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی در اندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی لاکتات بازیکنان فوتسال

4)بررسی اختلاف بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی دراندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی ضربان قلب  بازیکنان فوتسال

5)بررسی اختلاف بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی دراندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی لاکتات بازیکنان فوتسال

6) تعیین میزان ICC[13] بین نتایج آزمون طراحی شده در اندازه گیری شاخص توان هوازی بعد از دو مرتبه اجرای آزمون توسط محقق دربازیکنان فوتسال(پایایی)

4-1. فرضیه های تحقیق

1-4-1. فرض کلی تحقیق

آزمون طرح شده برای سنجش توان هوازی بازیکنان  فوتسال معتبر است.

2-4-1. فرضیه های جزئی

• بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی در اندازه گیری شاخص توان هوازی (حداکثر اکسیژن مصرفی) بازیکنان فوتسال همبستگی وجود دارد.

2) بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی در اندازه گیری متغیر فیزیولوژیکی ضربان قلب بازیکنان فوتسال همبستگی وجود دارد.

3) بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی در اندازه گیری متغیر فیزیولوژیکی لاکتات بازیکنان فوتسال همبستگی  وجود دارد.

4) بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی دراندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی ضربان قلب در بازیکنان فوتسال تفاوت وجود ندارد.

5) بین نتایج آزمون طراحی شده و تجزیه تحلیل گازهای تنفسی دراندازه گیری متغیرفیزیولوژیکی لاکتات در بازیکنان فوتسال تفاوت وجود ندارد.

6)بین نتایج آزمون طراحی شده در اندازه گیری شاخص توان هوازی بعد از دو مرتبه اجرای آزمون توسط محقق دربازیکنان فوتسالICC وجود دارد.

[1] -Bruse

[2] -kartus

[3] -Balke-ware

[4] -Ellestade

[5] -Usafsam

[6] -Mchenry

[7] -Stanford

5-Progressive Aerobic cardiovascular Endurance Run(PACER)

[9]-Graded Exercise Tests

[10] -Barbero Alvarez

[11] -Futsal Intermittent Endurance Test

[12]-Castagna and et al

1 Interaclass Correlation Coefficient