ریسک درعرصه های مختلف اقتصادی ومالی به معنای ایجادشرایطی دراقتصادیک کشور است که موجب زیان دهی سرمایه گذاری, شرکت های خارجی درکشورمیزبان شودویا سبب شودآنها بازدهی لازم را بدست نیاورند. ریسک اقتصادی یکی از ریسک هایی است که اقتصاد هرکشور را تهدیدمی کند ازانواع ریسک می توان به ریسک اعتباری-مالی-اقتصادی-تورمی-سیاست پولی-سیستماتیک-بازاری اشاره کردتمامی انواع ریسک ها ازجهت تاثیرگذاری روی میزان جذب سرمایه اهمیت دارند.

“ریسک اقتصادی خطرتغییرساختاراقتصادی یک کشور یانوسان مداوم نرخ برابری ارزوقوانین اقتصادی آن سرزمین است به اندازه ای که نرخ بازگشت سرمایه های خارجی دراثرتغییرات نرخ برابری ارزبا تغییر قوانین کشو است که دربرنامه ریزی های سرمایه گذاران خارجی اختلال ایجاد خواهدکرد”

درموردچگونگی ایجاد ریسک اقتصادی جهانی اختلاف نظرهای زیادی وجود دارداما شمارزیادی ازدست اندرکاران امور اقتصادی ریسک اقتصادی راهم راستا با ریسک سیاسی می دانند وبراین باورند درشرایطی که ریسک  سیاسی درکشوری زیاد باشد  به تدریج ریسک اقتصادی هم بیشترمی شود اینان    نیز دراین باره معتقدند ریسک اقتصادی در اثرتغییر زیان آوراهداف سیاست های اقتصادی زیرساختی  (کلیدی)   از قبیل سیاست های مالی- سیاست های پولی- سیاست های بین المللی- تعقیر وایجاد ثروت- تعقیرمشخص در مزایای مقایسه ای کشور از جمله تخلیه منابع طبیعی آن کشور وکاهش رشد صنعت و  تغیرات دموگرافی  ایجاد می شود.

از آن جا که ریسک اقتصادی ارتباط نزدیکی  با تغییر سیاست های اقتصادی یا تعقیر قوانین دارد . بنابراین دراغلب مواردباریسک سیاسی همپوشانی دارد.

1-2  بیان موضوع وابعادآن

یکی از شاخه های مدیریت که در دهه های اخیر جایگاه با اهمیتی در نظام مدیریت به دست آورده مدیریت ریسک است. هر چند هر یک از مدیران در دامنه و قلمرو تخصص معینی فعالیت می کنند، لیکن مسئولیت اساسی و مشترک کلیه مدیران نیل به هدفهای سازمان از طریق استفاده مؤثر از منابع مالی و انسانی است. مدیران ارشد بر اساس شناخت محیط کلان، محیط صنعت و آگاهی از توانائی های مالی و انسانی مؤسسه خود،راه های مختلف دستیابی به هدفها را بررسی می کنند و از میان آنها راه یا راه های مناسب تر را بر می گزینند (مایکل،2001)[1].راه های انتخاب شده در صورتی سازمان را در جهت نیل به هدف ها هدایت خواهد کرد که منابع لازم فراهم و از آنها به نحو کارا و اثر بخشی استفاده شود و چنین استفاده مطلوبی از منابع و دارائی ها تنها در صورتی ممکن خواهدبود،که آنها را به صورتی سازماندهی شده در مقابل خطرات تهدید کننده به خوبی محافظت کنیم (بلک و ایدلشین، 1997)[2].

برای تشریح وظیفه مدیران ریسک، لازم است به این نکته توجه شود که حسن اجرای وظایف مدیران در گرو استفاده مؤثر از منابع مالی و انسانی است و شرط اساسی لازم برای بکارگیری مطلوب منابع، محافظت از دارائی ها در مقابل عواملی است که موجودیت و بازدهی آنها را به مخاطره می اندازد.عواملی که وضعیت حال و آینده دارائی ها،شامل افراد، دارائی های مشهود و نامشهود و همچنین درآمد شرکت را به مخاطره می اندازد اصطلاحاً ریسک نامیده می شود (پارسائیان، 1374).

اما مدیریت ریسک یک چالش مهم و اساسی برای بسیاری از شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار می باشد. چرا که اغلب با کاهش منابع ضروری از قبیل نیروی انسانی، اطلاعات و حتی دانش لازم جهت اجرای استاندارد های لازم برای مدیریت ریسک مواجه هستند. در نتیجه بسیاری از این شرکت‌ها تحلیل های مهمی را از ریسک و یا حتی تعریف درستی ار ریسک برای سازمان خود ندارند. و همچنین کمبود منابع در مورد روش های مدیریت ریسک در این شرکت ها نیز مزید علت شده است. اگرچه تاثیرات اجتماعی و اقتصادی نیز مهم هستند و ابعاد آنها در شرکت‌های حاضر در بورس متفاوت است، پژوهش های متعددی در این زمبینه نیز صورت گرفته است.  دو چالش بسیار مهمی که این شرکت ها در مدیریت ریسک با آن مواجه هستند شامل:

1- شرکت های حاضر در بورس در بسیاری از فریند ها و خصوصیات از دیگر شرکت ها متفاوت هستند.

2–تحقیقاتی که تا کنون صورت گرفته، بر روی مدیریت ریسک در شرکت های حاضر در بورس تمرکز آن چنانی نداشته اند.

با تمرکز بر شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران و ریسک های اقتصادی آنها این پژوهش به دنبال تبدیل تئوری های موجود در زمینه ریسک های اقتصادی به اجرا برای اینگونه شرکت‌ها می باشد که در همین راستا به دنبال پاسخگویی به سوالات ذیل می باشد:

• اجزای تشکیل دهنده ریسک های اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران کدامند؟
• هر یک از اجزای ریسک های اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران در چه جایگاهی قرار دارند؟

با توجه به بررسی‌های به عمل آمده در زمینه تحقیقات گذشته، متغیرهای زیادی یافت گردید که می‌توانند ایجاد کننده ریسک‌های اقتصادی باشند.

1-3  ضرورت واهمیت تحقیق

• از آنجا که تا کنون تحقیق جامعی که به شناسائی، دسته‌بندی، ارزیابی درجه اهمیت و رتبه‌بندی عوامل ایجاد کننده ریسک اقتصادی از دیدگاه مدیران شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته باشد یافت نگردید، تحقیق حاضر می‌تواند جدید باشد.
• این تحقیق می‌تواند دید جامعی به مدیران در شناسائی ریسک‌های اقتصادی بدهد و آنها را برای پیش‌بینی آنها و مقابله با اثرات مخرب آن آماده سازد.
• در کشور هیچ‌گونه تحقیقی که عوامل ایجاد کننده ریسک های اقتصادی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را شناسائی کرده باشد یافت نگردید. در ضمن به‌کارگیری تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره برای رتبه‌بندی این عوامل به نوآوری این تحقیق کمک می کند. وارد کردن داده‌های این تحقیق
• 
•  در فضای فازی نیز می‌تواند به جدید بودن این تحقیق یاری رساند.
• ارائه مدلی بومی در زمینه شناسائی ریسک‌های اقتصادی یکی دیگر از ابعاد نوآورانه این تحقیق خواهد بود.

 1-4  بیان مساله

درطول دهه گذشته هدف های بلندمدت مدیریت ریسک درسازمان های مالی مورد تجدید نظر قرارگرفت.در زمان های گذشته مدیریت ریسک از اهمیت زیادی برخوردار نبود و متخصصان رده میانی سازمان وظیفه به حداقل رساندن زیان های وارده راداشتندازدیدگاه سازمانی مسئولیت مدیریت ریسک به افراد متخصص واگذارگردید.به ندرت امکان داشت که حتی بهترین شرکت هاهم ریسک کل شرکت راازدیدگاه سهامداران ببینند.در دهه1980و سال های نخستین دهه1990شرکت ها در بسیاری ازموارد دیدگاه خود را نسبت به ریسک تغییر دادند و حتی بسیاری ازرویدادها در این سالها باعث شد شرکت هادیدگاه واهداف  خود را نسبت به ریسک تغییردهند.مدیرانی که ازاین بابت نااگاه و بی اعتنا بودند دچار مشکلات بزرگی شدندوهزینه های سنگینی راپرداخت نمودند.وحتی شرکت هایی که توانستندجان خودرانجات دهندتنهابه افزایش ارزش بسیاراندک ورشدی ناچیزاکتفا کردند ریسک های جدیدی که سازمان های مالی باآن طرف شدندازنظرماهیت بسیارتازگی داشت وهیچ شباهتی باریسک های سنتی نداشت نرخ بهره تغییرکردوارزش دارایی هاکاهش یافت ووجودشرکت های بین المللی و بسط وگسترشی که دراین زمینه مشاهده شدباعث شد شرکت هامتحمل زیان های گسترده ای شوند.

سیستم های کامپیوتری جایگزین سیستم های دستی شدوکارحسابرسی بسیارپیچیده شدوتغییراتی که درقوانین ومقررات به وجود آمدباعث شدکه سودآوری سازمان های خدماتی وشعبه های وابسته تغییرات زیادی بکنند.

بسیاری ازسازمان های مالی که موفقیت های چشمگیری داشته اند خودرابسی خطرناک می دیدند. برای بسیاری ازشرکتهافلسفه مدیریت ریسک به گونه ای بودکه بایدیکباردیگردرباره آن اندیشیدو تجدید ساختارکرد. سرانجام در دهه 1980و1990 مدیریت ریسک مورد توجه مقامات ارشد و اجرایی  قرارگرفت.

امروزه مدیریت ریسک واستراتژی ریسک به صورت یکی از مزایای عمده ومهم درآمده است .افزایش ارزش سهام وسودآوری بلندمدت شرکت درگرواداره امور و حل مسائل ریسک است دردنیای رقابتی سازمان های مالی بایداز نظرحمله ودفاع همواره به مدیریت ریسک توجه کنند ومدیریت ریسک به معنای ازبین بردن ریسک نیست .

حتی جوامع کوچک وبزرگ با طیف گسترده ای از ریسک مواجه اندکه به طور بالقوه براهداف آنها موثراست برای مقابله با این ریسک ها هرسازمانی به مدل مدیریت ریسک خاص خود نیازدارد مدیریت ریسک سازمان رویکردی کل نگر است که به اولویت بندی ریسک هادرسازمان پرداخته که از این طریق استراتوژی ها وبرنامه های سازمان تقویت یافته است وباسوال اصلی  چگونگی شناسایی ورتبه بندی عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی؟مواجه هستیم که به مواردزیرتوجه می شود:

1-مدیریت ریسک سازمان یک سیستم است .این بدان معناست که مدیریت ریسک سازمان راهنما یا الگوی رفتاری مدون برای سازمان است که مدیریت سازمان راتقویت کرده وبرتصمیم گیری های سازمان تاثیرگذاشته ودرنهایت به بخشی ازفرهنگ سازمان تبدیل می شود.

3-مدیریت اثربخش ریسک سازمان ,اساساشامل شناسایی وارزیابی ریسک درهمه ابعادسازمان می باشد.مدیریت ریسک سازمان ,ساختاری منطقی فراهم می اوردکه زمینه های مورد نظرراباهم مرتبط کرده وآنهارابه روشی قابل قبول یکپارچه سازد.

4-مدیریت ریسک سازمان مسئولیت همه گروه های مسئول ریسک درسطوح مختلف سازمان است درآن تمام اعضاسازمان,شامل صاحبان سهام ,ذینفعان ,مدیران وکارمندان ومشتریان وجامعه ای که سازمان درآن فعالیت می کند در نظرگرفته می شود.

یافته های حاصل ازمدیریت ریسک دیدگاه هاو اطلاعات ارزشمندی را جهت بهبودتصمیم گیری وبرنامه ریزی دراختیارهیئت مدیره ومدیران  قرارمی دهندوآنهارابه سمت تصمیم گیری آگاهانه سوق می دهدمدیریت ریسک نظامی جداگانه نیست وبرای حداکثرکردن مزیت های آن باید آن رادرفرایند های فعلی کسب وکارشامل برنامه ریزی اجراوکنترل ادغام کرد.

1-5  اهداف تحقیق

هدف اصلی:

شناسائی و رتبه‌بندی عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران

اهداف فرعی:

• شناسائی عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران
• دسته بندی عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران
• ارزیابی درجه اهمیت عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران

1-6  سوالات تحقیق

سوال اصلی :

عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی ورتبه بندی آنها در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران درقلمروتحقیق کدام است؟

سوالات فرعی :

• عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران درقلمروتحقیق کدام است؟
• عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران ازلحاظ طبقه بندی درقلمروتحقیق کدام است ؟
• عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران ازلحاظ درجه اهمیت درقلمروتحقیق کدام است؟
• عوامل ایجادکننده ریسک اقتصادی در شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران ازلحاظ رتبه بندی درقلمروتحقیق کدام است؟

[1] – Raz  Michael

[2]-Belk, P. A. and Edelshian