سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی، توانایی حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج |
1-2- بیان مسئله
1-3- ضرورت انجام پژوهش
درمورد اهمیت خانواده همین بس که اولین تاثیرات محیطی که فرد دریافت می کند از محیط خانواده است و حتی تاثیرپذیری فرد از سایر محیطها می تواند توسط خانواده تعدیل شود. از این رو خانواده پایهگذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد. سلامت خانواده، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آنها با اصولی که می تواند محیط خانواده را سالمتر سازد، برای کودکان بسیار حائز اهمیت است. خانواده در عین حال که کوچکترین واحد اجتماعی است. مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است. افراد سالم، موفق و فعال جامعه از داخل خانوادههای سالم بیرون آمدهاند. همانطور که اغلب افراد ناسالم، پرورشیافته خانوادههای ناسالم بوده اند. انسانها با ورود به اجتماع، ویژگیهای سالم یا ناسالمی را که در خانواده دریافت کرده اند وارد اجتماع می کنند، از این لحاظ سلامت یک جامعه به سلامت خانوادههای آن وابسته است (نظری، 1386).
علیرغم اهمیت زیاد خانواده، امروزه نتایج آمارها حکایت از گسستن خانواده در عصر حاضر دارد. طبق آمار سازمان ثبت احوال ایران در سال (1392)، 155369 طلاق در کل کشور ثبت شده است. بعبارتی در مقابل هر 5 ازدواج یک مورد طلاق گزارش شده است. در سال 92 نسبت به سال 91 حدود 5000 مورد طلاق بیشتری ثبت شده است. همچنین در سال 91 در مقابل هر 5/5 ازدواج یک طلاق ثبت شده است (www.sabteahval.ir). طی تحقیقات صورت گرفته به نظر میرسد یکی از عوامل اثرگذار بر زندگی بعدی فرد، یعنی زندگی مشترک، خانواده اصلی باشد. نتایج پژوهشهای حسینیان، یزدی و جاسبی (1386) و خمسه و حسینیان (1389) نیز نشان می دهند که بین رضایت و صمیمیت زناشویی با خانواده اصلی و تجربه خشونت در دوران کودکی همبستگی معنیداری وجود دارد. یافته های جاکت1 و سورا2 (2001) از پژوهشی با شرکت 232 زوج نیز نشان داد، زنانی که در خانوادههای گسسته (مطلقه) بزرگ شده بودند، در مقایسه با زنانی از خانوادههای باثبات، در روابط جاری خود با همسرانشان بیشتر از بدبینی و تعارض و کمتر از اعتماد و رضایت گزارش دادند. این نتایج نشان میدهد، افرادی که در خانوادههای مشکلدار پرورش می یابند احتمالاً مستعد تکرار تجارب و مشاهدات گذشته در زندگی زناشویی خود هستند. از طرف دیگر انسان موجودی اجتماعی است که بسیاری از نیازهایش را از طریق ارتباط با دیگران برآورده میسازد. ادراکی که فرد از حمایت دیگران دریافت می کند می تواند به او در کاهش تنشهای حاصل از موقعیتهای مختلف کمک کند. یافته های لی3، یه چانگ4، پارک5 و هونگ چانگ6، (2004) نشان می دهند که حمایت اجتماعی نیرومندترین نیروی مقابلهای برای رویارویی موفقیتآمیز و آسان در زمان درگیری با شرایط تنشزا شناخته شده و تحمل مشکلات را برای بیماران تسهیل می کند. دوشه7 و همکاران، (2006) نیز به این نتیجه رسیدند که مشکلات روانی در زنان پس از یائسگی با حمایت اجتماعی آنان ارتباط دارد؛ بنابراین حمایت اجتماعی به افراد برای مقابله با موقعیتهای مختلف کمک می کند همچنین زندگی زناشویی فرد را با کاهش تنشها تحت تأثیر قرار دهد.
بنابراین بدلیل اهمیت خانواده و از طرفی بصدا در آمدن زنگ خطر درباره گسستگی خانواده ضرورت وجود داشت تا ابعاد بیشتری از عوامل مؤثر بر مسائل زناشویی و ازدواج بررسی شوند.
1-4- اهداف پژوهش
1-4-1- اهداف اصلی
- بررسی رابطه بین سلامت خانواده اصلی و عملکرد ازدواج.
- بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی دوستان، خانواده و عملکرد ازدواج.
- بررسی رابطه بین حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج.
- بررسی ارتباط چندگانه بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با عملکرد ازدواج.
- بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در سطح سلامت خانواده اصلی.
- بررسی تفاوت بین حوزیان و دانشجویان در میزان حمایت دوستان و خانواده.
- بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان حل مشکل خانواده.
- بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان عملکرد ازدواج.
1-4-2- اهداف فرعی
- بررسی رابطه بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده و دوستان و حل مشکل خانواده با مؤلفه های عملکرد ازدواج شامل ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطافپذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزشها، مراقبت جسمانی و روانی و عملکرد کلی.
- بررسی تفاوت بین مردان و زنان در سطح سلامت خانواده اصلی.
- بررسی تفاوت بین مردان و زنان در میزان حمایت دوستان و خانواده.
- بررسی تفاوت بین مردان و زنان در میزان حل مشکل خانواده.
- بررسی تفاوت بین مردان و زنان در میزان عملکرد ازدواج.
1-5- فرضیه های پژوهش
1-5-1- فرضیه های اصلی
1-بین سلامت خانواده اصلی و عملکرد ازدواج ارتباط معنیدار وجود دارد.
2-بین حمایت اجتماعی خانواده و دوستان با عملکرد ازدواج ارتباط چندگانه وجود دارد.
3-بین حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج ارتباط معنیدار وجود دارد.
4-بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با عملکرد ازدواج ارتباط چندگانه معنیدار وجود دارد.
5-بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر سلامت خانواده اصلی تفاوت معنیدار وجود دارد.
6-بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر حمایت خانواده و دوستان تفاوت معنیدار وجود دارد.
7-بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر حل مشکل خانواده تفاوت معنیدار وجود دارد
8-بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر عملکرد ازدواج تفاوت معنیدار وجود دارد.
1-5-2- فرضیه های فرعی
- بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با مؤلفه های عملکرد ازدواج شامل ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطافپذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزشها، مراقبت جسمانی و روانی و عملکرد کلی ارتباط چندمتغیری معنیدار وجود دارد.
- بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر سلامت خانواده اصلی تفاوت معنیدار وجود دارد.
- بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر حمایت خانواده و دوستان تفاوت معنیدار وجود دارد.
- بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر حل مشکل خانواده تفاوت معنیدار وجود دارد.
- بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر عملکرد ازدواج تفاوت معنیدار وجود دارد.
1-6- انواع متغیرها از لحاظ نقش آنها در پژوهش
متغیرهای ملاک: عملکرد ازدواج و زیر مولفه های آن (ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطافپذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزشها، مراقبت جسمانی و روانی)
متغیر پیشبین 1: سلامت خانواده اصلی.
متغیر پیشبین 2: حمایت اجتماعی.
متغیر پیشبین 3: حل مشکل خانواده.
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
1-7-1- تعاریف مفهومی
1-7-1-1- عملکرد ازدواج و ابعاد آن
در برگیرنده منظومه باورها و الگوهای تعامل زوجهای خوشبخت میباشد که شامل ویژگیهای احترام، پذیرش، ترمیم سریع روابط قطعشده، برخورد معقول با سبکهای متفاوت گفتگو، در نظر داشتن نیاز به صمیمیت و قدرت، فرزندپروری مقتدرانه، ایجاد شبکه خوب حمایت اجتماعی و دارا بودن تعامل مثبت، می شود (ثنایی، 1387). ابعاد عمبکرد ازدواج شامل این موارد می شود. ارتباط: منظور از ارتباط، رفتار کلامی یا غیرکلامی در زمینه اجتماعی است و شامل نمادها و نشانه هایی است که توسط اشخاص، برای تبادل معنا به کار میرود. ابراز عاطفی: منظور از عاطفه، رفتار معنیدار و گویا، شامل خنده و ابراز احساسات و عواطف است. حل مسئله و تصمیمگیری: منظور از این بعد، سطح توانایی خانواده در حل مشکلاتی است که منجر به حفظ مؤثر خانواده می شود. انعطافپذیری: منظور از انعطافپذیری، توانایی نظام خانوادگی و زناشویی در تغییر ساختار قدرت یا روابط نقشها و قواعد روابط در پاسخ به استرسهای رشد و یا موقعیتی است. فرزندپروری: منظور از فرزندپروری، رویکرد و نگرش والدین در آموزش و تعلیم چگونگی رفتار، به فرزندان میباشد. اقتصاد و مسائل مالی: نگرش زوجین و اعضای خانواده به برنامه ریزیهای مالی و مدیریت آنان در نحوه خرجکردن میباشد. خانواده و دوستان: منظور یک سیستم اجتماعی، شامل گروهی از افراد است که از طریق ازدواج، تولید مثل و پرورش فرزندان با یکدیگر زندگی می کنند. ارزشها: منظور از این مؤلفه، اهمیت و بهای یک عقیده یا گزینه که به زندگی معنا میبخشد. مراقبت جسمانی و روانی: منظور از این مؤلفه، توانایی انجام و اداره نیازهای تربیتی و فراهمکردن مراقبتهای جسمانی و روانی است. عملکرد کلی: منطور از این مؤلفه، قابلیت و توانایی عملکرد خانواده، در چهار حوزه مهم: الف- عملکرد فردی، ب- عملکرد زناشویی، ج- عملکرد مشارکتی و د- عملکرد اجتماعی- اقتصادی میباشد (رفاهی، 1387).
1-7-1-2- سلامت خانواده اصلی و ابعاد آن
استقلال و صمیمیت دو مفهوم کلیدی در حیات یک خانواده سالم محسوب میشوند. خانواده سالم به اعضای خود استقلال میدهد و همچنین خانواده سالم خانوادهای محسوب می شود که در فضای خانواده و روابط، صمیمیت ایجاد می کند (ثنایی، 1387). در ادامه به تعریف دو خرده مقیاس سلامت خانواده اصلی میپردازیم. استقلال: در این الگو خانواده سالم به اعضای خود استقلال میدهد و این استقلال با تأکید بر صراحت بیان، مسئولیت، احترام به سایرین، بازبودن با دیگران و قبول جدا شدن و فقدان بوجود میآید. صمیمیت: خانواده سالم خانوادهای محسوب می شود که در فضای خانواده و روابط صمیمیت ایجاد می کند و این کار را با تسویق بیان انواع احساسها، ایجاد یک فضای گرم در خانه، یعنی روحیه و حال و هوا، حل تعارضها بدون ایجاد استرس غیر لازم، ایجاد حساسیت نسبت به همفهمی و ایجاد اعتماد به انسانها براساس نیکی نهاد آدمی انجام میدهد (ثنایی، 1387).
1-7-1-3- حمایت اجتماعی و ابعاد آن
حمایت اجتماعی بر این امر تاکید دارد که وقتی کسی نیاز به کمک داشت این احساس را داشته باشد که تنها نیست و کسانی او را حمایت می کنند (پرپوچی، احمدی و سهرابی، 1392). حمایت خانواده: شبکه خانواده شبکه ای است که افراد تعلقداشتن به آن را حق طبیعی خود میدانند و حقی که با تولد به آن تعلق میگیرد. حمایت دوستان: شبکه دوستان انسان شبکه کوتاهمدتی است که حفظ آن مستلزم کارایی اجتماعی بیشتری است (ثنایی، 1387).
[سه شنبه 1400-05-05] [ 11:57:00 ق.ظ ]
|