امروزه واحدهای تجاری فعالیت های تولیدی و خدماتی و بازرگانی خود را در شرایطی انجام می دهند که تغییرات در جوامع تجاری سریع بوده و رقابت در سطح بالایی صورت می گیرد.  بنابراین مدیران شرکتها برای برنامه ریزی و کنترل واحد تجاری باید با جنبه ها و ابعاد مختلف فعالیت شرکت آشنایی کامل داشته باشند. برنامه ریزی که یکی از وظایف مدیران می باشد، یعنی بهترین راه حل از بین چندین راه حل موجود انتخاب شود و قبل از عملیات انجام می شود. (نظری، 1384) مدیریت از طریق برنامه ریزی صحیح می تواند به اهداف تعیین شده در یک واحد تجاری دست یابد. هدف عمده واحدهای تجاری اجرای تعهدات اجتماعی می باشد که در کنار اجرای این تعهدات عامل سود آوری جهت جلوگیری از ورشکستگی واحد تجاری نیز مورد توجه قرار گیرد.

سخن گفتن از رشد و توسعه اقتصادی بدون برنامه ریزی و بسترسازی مناسب برای گسترش شبکه حمل و نقل، عملاً فاقد ارزش اجرایی می باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به هزینه ها که در واقع یکی از اقلام اساسی تعیین کننده سود واحد تجاری می باشند، جهت بودجه نمودن هزینه های از پیش تعیین شده مربوط به مواد، حقوق و دستمزد، سایر هزینه های توزیع و فروش و عمومی و اداری در مرحله برنامه ریزی مورد نیاز مدیران می باشد. این اطلاعات جهت بررسی سودی که در نتیجه وجود چنین هزینه ها و مخارجی بدست می آید، مورد استفاده قرار می گیرد. مدیران هزینه های از پیش تعیین شده یا هزینه های آتی را بایستی مشخص و تعیین نمایند تا بتوانند در جهت تأمین، کمینه کردن و یا حذف آنها از سبد هزینه های سازمان اقدام نمایند.

مدیران بیان می دارند باید از مجموعه امکانات کشتیرانی ارزیابی دقیقی صورت گیرد تا گلوگاه ها دقیق تر شناسایی و برای رفع آنها اقدام شود. (سعادتی، 1382)

پژوهش حاضر در پی آن بوده که نگرش کلیه مدیران عالی، میانی و سرپرستی و کارشناسان ارشد کلیه واحدهای شرکت کشتیرانی را نسبت به کاهش هزینه ها در شرکت بررسی نماید. زیرا این نگرش ها هستند که از مبانی اساسی تحقق نظام های تغییر رفتار سازمانی و عملکرد بهینه سازمان می باشند.

• تشریح و بیان مسئله

فشار رقابتی دنیای امروز موجب توسعه مدل هایی شده است که این مدل ها به کاهش هزینه و افزایش سطح خدمت به مشتریان می پردازد. (نوری، 1390) به طوریکه کم کردن هزینه هدف مهم اکثر شرکت ها و سازمان ها شده است، هزینه کل برای هر سازمان عبارت است از هزینه مستقیم و غیر مستقیم.

 هزینه های مستقیم شامل هزینه های نیروی کار، مواد، تجهیزات و … می باشد.

هزینه های غیر مستقیم شامل هزینه های سربار مانند نظارت، مدیریت، مشاوران و منابع می باشد. (هیومین و پنگ، 2013)

بهینه سازی فرایندی است که برای بهترکردن چیزی دنبال می شود. فکر، ایده و یا طرحی که به وسیله یک دانشمند یا یک مهندس مطرح می شود، طی روال بهینه سازی بهتر می شود. (سید اسفهلان، 1387) منظور از بهینه سازی یک سامانه، کمینه یا بیشینه کردن تابعی است که این تابع معیاری از عملکرد سامانه می باشد. (حسینی نژاد، 1383) بهینه سازی در سازمان ها و شرکت ها بسته به نوع فعالیت به روش های مختلفی صورت می گیرد.

لازمه بقای بنگاه ها و نهادهای خدماتی مجهز شدن به نظام ها و ساز و کارهای مدیریت استراتژیک هزینه است. شرکت یا سازمان در برنامه ریزی های خود بایستی متحمل کمترین هزینه توزیع یا تحویل و یا ارائه خدمت باشد و این موضوع یکی از مهمترین مزایای رقابتی سازمان هاست. (وینستون، 2013)

• اهمیت و ضرورت پژوهش

امروزه حیات بسیاری از سازمان ها وابسته به توانایی آنان در افزایش دقت کاهش هزینه ها می باشد، علی الخصوص تمرکز شدیدی بر کاهش هزینه های غیر ضروری در تمام بخش های سازمان شده است. شرایط متحول جهان و ضرورت حضور ایران در بازارهای رقابتی داخل و خارج از کشور و مطرح بودن عضویت ایران در WTO (سازمان تجارت جهانی) و همچنین فراهم شدن مقدمات مورد نیاز برای تحقق سیاست های خصوصی سازی در سطح کشور از دلایل عمده پرداخت به مقوله کمینه کردن هزینه ها می باشد.

با توجه به رقابت موجود در تجارت جهانی خصوصاً صنعت حمل و نقل، انطباق دادن سیستم های اطلاعاتی به ویژه سیستم اطلاعات مالی در جهت هر چه بهتر نیازهای اطلاعاتی مدیریت در زمینه کنترل و راهبری هزینه ها امری حیاتی است. از آنجاییکه مدیریت در عصر حاضر، آگاهی بر ناشناخته هاست. با آگاهی نسبت به موارد فوق می توان تصمیم های تأثیرگذاری برای برخورد منطقی در جهت بهینه سازی مصارف منابع مالی را انجام داد. هزینه هایی که مدیران در بهینه سازی بایستی به آنها توجه کنند، شامل هزینه های مواد، هزینه های خرید، هزینه های ارزیابی، هزینه های عملیاتی، هزینه های عمومی و اداری و هزینه نیروی کار می باشد، هزینه های فوق در دسته بندی کوچکتر شامل: هزینه تعمیر و نگهداری، هزینه های انرژی، هزینه استهلاک، هزینه ضایعات، هزینه فعالیت های موازی و دوباره کاری ها، هزینه های مالی و مالیاتی، هزینه های اداری، هزینه های عمومی،  هزینه های آموزش و توسعه فرهنگ سازمانی، هزینه ازدیاد نیروی انسانی در بخش ستادی و هزینه R&D  می باشند. (امین زاده، 1391)

سازمانها برای ادامه فعالیت های خود نیازمند سود آوری هستند و این سود آوری به کمک کمینه کردن هزینه های سازمان فوق حاصل می گردد و برای کمینه کردن هزینه های سازمان بایستی مدیر تدابیری را بیندیشد.

پر واضح است که برای رسیدن به یک وضعیت مطلوب، داشتن یک هدف منسجم و برنامه ریزی مدون در جهت رسیدن به هدف مطلوب، لازم و ضروری است. تجربه ثابت کرده عاملی که می تواند شرکتها را از بازار پر رقابت امروز نجات دهد، استفاده از تکنیک ها و روش های علمی برای بهینه نمودن امور می باشد. (موحدی، 1388) از جنبه کاربردی نیز می توان به نتایج حاصل از تحقیق در بهینه سازی هزینه به منظور حذف و یا کاهش هزینه های اضافی استفاده کرد و در نهایت به مطابقت مدل با نظر مدیران ارشد سازمان پرداخت و این هماهنگی موجب به چالش کشیدن مدیران در اهمیت به مسئله هزینه و راه های کاهش آن می گردد. (دریانکو، 1993)

• اهداف پژوهش

مهم ترین هدف آرمانی این تحقیق را می توان ارائه یک مدل بهینه برای کاهش هزینه های سازمان های خدماتی دانست. در این راستا اهداف فرعی نیز مورد نظر قرار می گیرند:

• مطالعه جامع ادبیات پژوهش بر روی مفهوم بهینه سازی هزینه و شناسایی متغیرهای تأثیرگذار بر روی این سازه
• مطالعه متغیرهای مؤثر در شکل گیری هزینه های سازمان
• رتبه بندی هزینه ها و تعیین اثرگذارترین هزینه در سازمان خدماتی
• انتخاب گزینه های ارجح تر به منظور کاهش هزینه

• پرسش های پژوهش

• آیا در سازمان های خدماتی امکان بهینه کردن هزینه وجود دارد؟
• متغیرهای مداخله گر در شکل گیری هزینه های سازمان کدامند؟

• فرضیه های پژوهش

• 

•  

در جهت بررسی روابط مورد نظر و پاسخ به سؤال اصلی پژوهش، فرضیه های زیر تدوین شده است:

• بهینه سازی هزینه در سازمان خدماتی با توجه به عوامل مؤثر بر هزینه امکان پذیر می باشد.
• مؤثرترین هزینه در سازمان خدماتی، هزینه حقوق و دستمزد پرسنل سازمان می باشد.
• مشتری مداری در کاهش هزینه های سازمان مؤثر است.
• عملیات بازرگانی کارا در کاهش هزینه های سازمان مؤثر است.
• پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت در کاهش هزینه های سازمان مؤثر است.
• افزایش فعالیت های سازمان در کاهش هزینه های سازمان مؤثر است.
• حذف ناکارآمدی های درون سازمان در کاهش هزینه های سازمان مؤثر است.

• قلمرو پژوهش

• قلمرو موضوعی

در پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر نگرش کلیه مدیران شرکت کشتیرانی نسبت به کاهش هزینه ها در سازمان پرداخته شده است.

• قلمرو زمانی

در پژوهش حاضر به بررسی اطلاعات بدست آمده از نقطه نظر مدیران که در سال 1393 مشغول فعالیت بوده اند، پرداخته شده است. همچنین اطلاعات هزینه این سازمان طی 5 سال گذشته از طریق نرم افزار تدبیر از سازمان بورس بدست آمده است.

• قلمرو مکانی

با توجه به اینکه این پژوهش به صورت مورد کاوی است. یکی از شرکت های کشتیرانی که عضو بورس اوراق بهادار نیز بوده است، انتخاب گردیده است.

• روش تحقیق

روش تحقیق به کار برده شده در این پژوهش از نظر گردآوری اطلاعات روش فازی و رگرسیون می باشد. نوع پژوهش بکار رفته از نظر هدف کاربردی است زیرا در تحقیق کاربردی به دنبال پاسخ برای مشکلاتی که مطرح است، می باشیم.

• روش نمونه گیری

روش جمع آوری نمونه در پژوهش فوق از طریق توزیع پرسشنامه در سازمان مورد نظر می باشد و برای جمع آوری داده های غیرمیدانی از اطلاعات کتابخانه ای و اطلاعات ثبت شده در بورس اوراق بهادار تهران و همچنین اطلاعات مالی سازمان مورد نظر که این اطلاعات از واحد مالی سازمان فوق دریافت شده است، استفاده گردیده.

• ابزار گردآوری داده ها

ابزار گرد آوری داده ها از دو طریق توزیع پرسشنامه و مراجعه به اسناد و مدارک کتابخانه ای و همچنین مراجعه به سازمان بورس اوراق بهادار می باشد.

• روش تجزیه و تحلیل داده ها

روش تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش از دو طریق و با هدف مقایسه می باشد. یکی از روش ها، روش فازی و استفاده از تحلیل AHP به کمک نرم افزار Expert Choice و روش دوم استفاده از تحلیل رگرسیونی به کمک نرم افزار spss می باشد.

• محدودیت های پژوهش

در غالب تحقیقات علمی محدودیت های تحقیق در مرحله جمع آوری اطلاعات میدانی بروز می نماید که پژوهش فوق نیز مستثنی نبوده. جمع آوری اطلاعات میدانی نیازمند انرژی و زمان زیادی بود. چرا که سازمان ها متأسفانه از همکاری با دانشجویان امتناع می کنند و در صورت همکاری نیز آخرین اولویت زمان دهی را در نظر می گیرند و همچنین به دلیل فیلتر بودن سایت های علمی معتبر امکان دستیابی به مقاله های روز امکان پذیر نبود. همچنین سازمان مورد پژوهش، به شرط عدم نام بردن از سازمان فوق حاضر به ارائه اطلاعات شده است.

• تعریف واژه ­ها و اصطلاحات تخصصی

• بهینه سازی[1]

تغییر دادن ورودی ها و خصوصیات یک دستگاه، فرایند ریاضی و یا آزمایش تجربی است به نحوی که بهترین خروجی یا نتیجه بدست آید. (مطیع قادر و لطفی، 1389) هدف بهینه سازی تعیین بهترین حل برای یک مسئله تحت یک مجموعه از محدودیت هاست. (دس و سنگوپتا، 2009)

• هزینه[2]

یعنی از دست دادن منابع به منظور دستیابی به یک هدف مشخص واقع شده و برحسب واحد پول اندازه گیری می شود. (پیروی، 1383)

حسابداران، اقتصاد دانان، مهندسین و سایر افرادی که به نحوی با مشکلات مربوط به هزینه روبرو هستند مفاهیم و اصطلاحاتی را بر حسب نیازشان برای هزینه به وجود آورده اند. (صالحی، 1381)

• سازمان خدماتی[3]

یک سازمان خدماتی با اطلاعات و محصولات نامشهود سر و کار دارد؛ بنابراین، نباید چندان بزرگ باشد. اعضای سازمان و کسانی که هسته مرکزی سازمان را تشکیل می‌دهند، باید از مهارت‌های بالاتر برخوردار باشند. این افراد باید دانش و آگاهی‌های کافی داشته باشند؛ تا بتوانند مسائل مشتریان و ارباب رجوع را حل کنند. بنابراین کسانی که در سازمان‌های خدماتی کار می‌کنند باید برای ایجاد ارتباط شخصی با افراد و نیز در زمینه فنی مهارت‌های بالایی داشته باشند. (پارسیان، 1387)

[1] Optimization

[2] cost

[3] Service organization