برآورد فقر چند بعدی در ایران |
 |
فقر، ریشه گرفتاریها و عقب‌ماندگی‌های بخش اعظم کره زمین، ازجمله بخش مهمی از جامعه ما را تشکیل می‌دهد. تحقیقات مختلف از افزایش نابرابری و فقر در جهان خبر می‌دهد. در حال حاضر ۵۴ کشور فقیرتر از سال ١٩٩٠ هستند. در ٢١ کشور نسبت بیشتری از مردم در گرسنگی به سر می‌برند. در ١۴ کشور، کودکان بیشتری قبل از ۵ سالگی می‌میرند. در ١٢ کشور، نرخ ثبت‌نام مدارس کاهش‌یافته است. چنین پسرفت‌هایی در زندگی بشر بیسابقه بوده است. از میان ۶٧ کشور (فقیر) نسبت جمعیت فقیر در ٣٧ کشور افزایش‌یافته است. در ١٩ کشور بیش از یک‌چهارم افراد گرسنه‌اند و اوضاع در حال بدتر شدن است. در ٢١ کشور، نر خ گرسنگی افزایش‌یافته است. در ٧ کشور تقریباً یک‌چهارم کودکان ۵ سالگی خود را نمی‌بینند. در دهه ١٩٩٠ در ١٢۵ کشور درحال‌توسعه و در حال گذار، رشد درآمد متوسط سرانه کمتر از ٣ درصد بوده و در ۵۴ کشور، درآمد متوسط سرانه کاهش‌یافته است. تنها در سه کشور، شکاف نرخ مرگ‌ومیر کودکان میان گروه های ثروتمند و فقرا کمتر شده است (گزارش توسعه انسانی،2003).
فقر چندبعدی در مناطق شهری استانهای ایران چه میزان است؟
فقر چندبعدی در مناطق روستایی استانهای ایران چه میزان است؟
ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه شهری و روستایی ایران مربوط به کدام استان است؟
رتبه‌بندی مناطق شهری استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
رتبه‌بندی مناطق روستایی استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
داده های مورداستفاده، از طرح هزینه- درآمد خانوار مرکز آمار ایران، برای سالهای 1388 و 1390 جمع آوری‌شده است. برای محاسبه فقر چندبعدی، بر اساس سه ویژگی درآمد، آموزش و مسکن ابتدا بر اساس خط فقر مرتبط با هر ویژگی، فقر تک‌بعدی در هرکدام از سه ویژگی فوق، برای مناطق شهری استانها، محاسبه، سپس با بهره گرفتن از یک میانگین وزنی، فقر چندبعدی اندازه‌گیری می شود.
در این پژوهش، ابتدا سوابق موضوع بیان میگردد، پس‌ازآن به برآورد مدل میپردازیم و نتایج پژوهش بر اساس مدل موردنظر، ذکر میگردد و در پایان نتیجه‌گیری و پیشنهادات ارائه میگردد.
1-2. تعریف مسئله
اندازه گیری فقر برای برنامه ریزی و سیاستگذاری از اهمیت فراوانی برخوردار است، لذا مسئله اصلی این است که؛ اندازه فقر، چقدر می‌باشد؛ بنابراین به اندازه گیری فقر نه‌تنها از بعد درآمد، بلکه بر اساس سایر ابعاد، خواهیم پرداخت. با توجه به اهمیت موضوع فقر، در دهههای اخیر مطالعات زیادی در مورد ابعاد گوناگون فقر و شرایط زندگی و رفاه انسانها با رویکردهای مختلف انجام‌شده است. در مراحل اولیه اندازه گیری فقر، محققین، فقر را تنها از دید درآمد بررسی میکردند؛ اما با تحقیقات بیشتر دریافتند که بعد درآمدی به‌تنهایی نمی تواند شاخص مناسب و کاملی برای اندازه گیری فقر باشد و عوامل دیگری مانند تحصیلات، سلامت، شغل، مسکن، تغذیه و سایر مؤلفه های رفاهی نیز دارای اهمیت هستند.
1-3. پرسشهای پژوهش
فقر چندبعدی در مناطق شهری استانهای ایران چقدر است؟
فقر چندبعدی در مناطق روستایی استانهای ایران چقدر است؟
ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه شهری ایران مربوط به کدام استان است؟
ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه روستایی ایران مربوط به کدام استان است؟
رتبه‌بندی مناطق شهری استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
رتبه‌بندی مناطق روستایی استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
1-4. اهداف پژوهش
ازآنجاکه موضوع فقر یکی از مهم‌ترین مباحث مربوط به هر کشوری است لذا در این پژوهش به دنبال اهداف زیر هستیم تا بتوانیم با ارائه تصویر واضحتری از وضعیت فقر کشور، مسئولین را در جهت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های آتی، یاری نماییم.
- اندازه گیری فقر چندبعدی در مناطق شهری استانهای ایران
- اندازه گیری فقر چندبعدی در مناطق روستایی استانهای ایران
- یافتن فقیرترین منطقه شهری ایران ازنظر فقر چندبعدی
- یافتن فقیرترین منطقه روستایی ایران ازنظر فقر چندبعدی
- رتبه‌بندی مناطق شهری استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی
- رتبه‌بندی مناطق روستایی استانهای ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی
1-5. روش تحقیق
جامعه آماری این پژوهش، تمامی استانهای ایران است که به دو بخش شهری و روستایی تقسیم می شود و منبع آماری مورداستفاده، داده های طرح هزینه – درآمد خانوار مرکز آمار ایران برای سالهای 1388 و 1390 است. ذکر این نکته ضروری است که چون آمارهای هزینه خانوار نسبت به آمار درآمد خانوار، از دقت بیشتری برخوردار است، بنابراین از متغیر هزینه به‌جای درآمد استفاده‌شده است.
1-6. روش تجزیه‌وتحلیل داده ها
در این پژوهش داده ها از پرسشنامه های طرح هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار ایران، استخراج‌شده و با بهره گرفتن از نرم‌افزار Excel طبقه‌بندی‌شده و وارد نرم‌افزار Eviews شده است. برای اندازه‌گیری شاخص های فقر از خط فقر نسبی برای تخمین استفاده‌شده است. به این صورت که، ابتدا فقر، بر اساس ویژگیهای مسکن، درآمد و آموزش سنجیده و در مرحله بعد، به بررسی فقر چندبعدی پرداخته می شود. برای محاسبه فقر مسکن، فقر آموزشی و فقر درآمدی ابتدا باید خط فقر مربوط به هر ویژگی را مشخص کرد.
خط فقر مسکن، 16 مترمربع به ازای هر نفر در نظر گرفته‌شده است (فصلنامه اقتصاد مسکن،1374). برای بدست آوردن سطح زیربنای سرانه، سطح زیربنای محل سکونت هر خانوار را بر بعد خانوار تقسیم میکنیم سپس درصد سطوح زیربنای سرانه زیرخط فقر را بدست میآوریم.
خط فقر آموزش، بر اساس میزان سواد برای سرپرست خانوار در نظر گرفته‌شده است، به عبارتی فردی که بی‌سواد باشد، ازلحاظ آموزشی، فقیر محسوب می شود (شاهمرادی،1391). پس از مشخص نمودن تعداد سرپرست خانوار بی‌سواد، درصد سرپرست خانوار زیرخط فقر را بدست میآوریم.
خط فقر درآمدی بر اساس روش معکوس ضریب انگل محاسبه می شود. پس از بدست آوردن خط فقر درآمدی، درصد افراد زیرخط فقر را محاسبه میکنیم.
پس از بدست آوردن درصد خانوار زیرخط فقر مربوط به هر یک از ویژگیهای درآمد، آموزش و مسکن، با بهره گرفتن از رویکرد نظریه اطلاعات که در سال 2006 توسط معصومی، ارائه‌شده است بر اساس یک میانگین وزنی، به برآورد فقر چندبعدی میپردازیم.
تعاریف مفاهیم و واژه ها:
فقر تک‌بعدی: این فقر، را بیشتر به فقر درآمدی نسبت میدهند. به عبارتی، زمانی که فقر تنها، از یک بعد، مثلاً بعد درآمد، مسکن، آموزش و… بدون توجه به سایر ابعاد، موردبررسی قرار گیرد به آن فقر تک‌بعدی می‌گویند.
فقر چندبعدی: در این نوع فقر، برخلاف رویکرد درآمدی که در آن تنها مسئله اقتصادی مدنظر است، سیستمی متشکل از اقتصاد، سیاست و فرهنگ را در نظر میگیرد و فقر را حاصل ابعاد اقتصادی و غیراقتصادی میداند.
خط فقر: بسته به اینکه در تعریف فقر مفهوم مطلق یا نسبی در نظر گرفته شود، آستانه‌ای تعریف می‌شود که
مرز بین فقیران و سایر افراد جامعه را مشخص می‌کند. این آستانه، خط فقر، نامیده می‌شود.
1-7. خلاصه فصل
در این فصل، ابتدا به بیان تعریف مختصری از فقر و ابعاد آن پرداختیم و با توجه به آن، فقر چندبعدی تعریف گردید. سپس به بیان پرسشهایی که در این پایان‌نامه به دنبال پاسخ به آنها هستیم، پرداخته، پس‌ازآن، اهداف این پژوهش ذکر گردید؛ و در آخر، جامعه آماری، سالهای موردبررسی و روش تجزیه‌وتحلیل داده ها بیان شد.
[1] Sen
|
[سه شنبه 1400-05-05] [ 02:11:00 ب.ظ ]
|
