و بیان مسئله

فوتبال[1]، پرطرفدارترین ورزش دنیا است که توسط بسیاری از مردان، زنان، کودکان و بزرگسالان در سطوح مختلف رقابتی انجام می­گیرد. در طول90 دقیقه بازی، بازیکنان نخبه حدود 10 کیلومتر با میانگین شدتی نزدیک به آستانه بی­هوازی می­دوند. در میان این فعالیت­ها، بازیکن به بسیاری از حرکات انفجاری از قبیل پرش­ها، شوت زدن­ها، تکل­ها، چرخش­ها­، استارت­ها، تغییر موقعیت و از همه مهم تر فعالیت­هایی که بازیکن به طور مستقیم درگیر بازی با توپ و رقابت برای تصاحب آن است، نیاز دارد. در فوتبال نیز همانند بسیاری از ورزش­ها آمادگی جسمانی نقش تعیین­کننده و بسیار مهمی در اجرای بهینه دارد. برخورداری از آمادگی جسمانی مطلوب نیاز به برنامه تمرین صحیحی دارد که بتواند عواملی چون استقامت قلبی– تنفسی، استقامت عضلانی، قدرت، سرعت، توان­ انفجاری و انعطاف­پذیری ورزشکاران را بهبود بخشد. بنابراین، فوتبال، ورزشی است که نیازمند آمادگی هوازی و بی هوازی است.    

در تلاش مربی برای پرورش ورزشکاران، تمرین قدرتی یکی از عوامل ضروری است. همه ورزشکارانی که به نوعی در ورزش­های رقابتی فعال هستند، از یک برنامه سالانه که آن­ها را به اوج عملکرد در زمان مسابقه یا مسابقه­های اصلی برساند، پیروی می­ کنند. بنابراین در بین مجموعه عواملی که چارچوب فیزیولوژیکی برای رسیدن به اوج عملکرد را می­سازند، تمرین قدرتی از عوامل کلیدی است (1).

تمرین قدرتی فعالیت بدنی است که منجر به افزایش قدرت عضلانی و توده­های عضلانی می­ شود. با این تعریف احتمالاً، افرادی که از تمرین­های قدرتی استفاده می­ کنند کمتر فقدان توده عضلانی، کاهش عملکرد و صدمات مربوطه را تجربه خواهند کرد (70و63).

در ارتباط با اجرای هر یک از ورزش­ها و برای رسیدن به آمادگی مطلوب، انجام تمرینات خاص ضرورت پیدا می­ کند. در علم فیزیک، توان عبارتست از: انجام کاری معین در واحد زمان. به­عبارتی توان، سرعت انجام کار است. طبق این تعریف، توان بی­هوازی، توان عضلاتی حداکثر و توان انفجاری مفاهیم مشابهی از توان هستند. از آن جایی که در هر یک از رشته­ های ورزشی به یکی از عوامل قدرت، استقامت، توان، انعطاف پذیری، سرعت و یا تلفیقی از آن­ها نیاز دارند که بسته به نوع ورزش با یکدیگر تفاوت دارند. به همین دلیل برای اجرای حرکات، داشتن سرعت زیاد، توان و قدرت انفجاری مناسب از اصول مهم ضروری آمادگی جسمانی است. تمرینات پلایومتریک یکی از روش­های تمرینی مرسوم است که اهمیت زیادی در تقویت قدرت انفجاری با تلفیق مناسب سرعت و قدرت عضلانی دارد. یکی از بهترین شیوه ­های افزایش توان انفجاری در رشته­ های سرعتی، تمرین­های پلایومتریک[2] است (27). امروزه تبدیل شدن فوتبال به یک پدیده ورزشی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، اهمیت خاصی به این رشته پرطرفدار بخشیده و آن را از سایر رشته­ های ورزشی متمایز نموده است، بدون شک می­توان ادعا کرد که در اکثر کشورها، فوتبال ورزش اول و مورد علاقه اکثر جوانان است. از طرف دیگر، موفقیت و شکست­های فوتبال ملی کشور، می ­تواند در حالات روحی کل جامعه تاثیر گذار باشد. بنابراین اهمیت پرداختن به مقوله فوتبال از جنبه­ های مختلف علمی به خوبی احساس می­ شود (22).

همه ما می­دانیم پیشرفت و نظمی که در فوتبال امروز جهان وجود دارد، تنها حاصل آموزش فوتبال به تنهایی نیست، بلکه یافته­ های پژوهشی علوم مختلف از جمله فیزیولوژی، تغذیه ورزشی، بیومکانیک، روان­شناسی و حتی علوم نرم افزاری کمک شایانی به توسعه عملکر­دهای مختلف در این رشته ورزشی نموده ­اند (24). اگر چه، مسائل تکنیکی و تاکتیکی را می­توان با تکیه بر یافته­ ها و تجربیات دوران بازیگری و مربیگری به بازیکنان تعلیم داد، اما تعلیم موفقیت­آمیز آمادگی جسمانی که عناصر

 تکنیکی و تاکتیکی بر پیکر آن استوار هستند بدون شک، نیازمند پشتوانه علمی تعلیم دهنده است (26).

هدف اصلی فرایند تمرین قطعاً افزایش عملکرد می­باشد. این هدف برای ورزشکاران و مربیان بیشترین و بالاترین ارزش را دارد. با این حال رسیدن به آن آسان نیست. افزایش عملکرد در واقع فرایندی است که منجر به سازگاری می­ شود (104). در نتیجه تمرین­های بدنی سازگاری­های زیادی در دستگاه عصبی عضلانی رخ می­دهد. میزان سازگاری­ها، بستگی به نوع برنامه تمرینی دارد (3). قدرت، توانایی لازم و ضروری برای اجرای بیشتر حرکات و فعالیت­های بدنی است. شالوده و اساس بیولوژیک قدرت، ساختمان عضلانی است که بزرگترین سیستم در بدن است. حدود 35 درصد وزن بدن زنان و 45 درصد وزن مردان از بافت عضلانی تشکیل شده است (17و 81).

در طی پنجاه سال گذشته تحقیقات انجام شده زیربنای علمی و محکمی در رابطه با تمرین­های مقاومتی و کاربرد آن در سلامتی و ورزش فراهم نموده است. یافته­ ها و پیشرفت­های گوناگون، در زمینه قدرت عضلانی، باعث تکمیل برنامه­ های تمرینی در رشته­ های مختلف ورزشی شده است (2).

یافته­ ها و پیشرفت­های گوناگون، در زمینه قدرت عضلانی،  باعث تکمیل برنامه­ های تمرینی در رشته­ های مختلف ورزشی شده است. یافته­ های علمی مختلف که برخی از آنها گروه سنی دانش آموزی را بررسی می­ کند، بیانگر اثرات مثبت و مهم تمرینات مقاومتی در پیشرفت عملکرد ورزشی است و تمرین قدرتی پیشرونده، منجر به افزایش در قدرت حداکثر و توده عضلات تمرین کرده حتی در زنان و مردان مسن­تر می­ شود (26و81 و60). تحقیقات داخلی حاکی از عدم قدرت و توان کافی در بالا تنه دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی دارد. از جمله ایرجی (1387) در تحقیقی که بر روی پسران 17-9 ساله انجام داد، به این نتیجه رسید که میانگین کشش بارفیکس در تمام این گروه­ های سنی در مقایسه با همسالان خود در مدارس آمریکایی در سطح پایین­تری قرار دارد (4).

انجمن ملی قدرت و آمادگی جسمانی ارتوپدی طب ورزشی آمریکا[3] و آکادمی بیماری­های کودکان[4] نشان داده­اند که دانش آموزان می­توانند از شرکت در یک برنامه تمرین مقاومتی که به طور صحیح برنامه­ ریزی شده بهره ببرند. مزایای استفاده از چنین برنامه­ای عبارت است از: افزایش قدرت عضلانی، توان و استقامت موضعی عضلات، کاهش صدمات در ورزش­ها و فعالیت­های تفریحی، افزایش عملکرد در ورزش و فعالیت های تفریحی، هایپرترفی عضلانی، افزایش انعطاف­پذیری، بهبود مطلوب ترکیب بدن، کاهش چربی خون، کاهش فشار خون و بهبود عملکرد قلبی تنفسی (1و49).

با توجه به اهمیت تمرینات مقاومتی و پلیومتریک در رشته ورزشی فوتبال و تاثیر فواید این نوع تمرینات بر آن شدیم تا، ببینیم آیا تاثیر این دو نوع شیوه تمرینی مقاومتی و پلیومتریک منتخب 4 هفته­ای همراه با بازی فوتبال می ­تواند بر برخی از فاکتورهای عملکردی توان بی هوازی، هوازی و آمادگی عضلانی  دانش آموزان پسر فوتبالیست  15 تا 17 سال تاثیرگذار باشد واینکه آیا ترکیب این نوع تمرینات با تمرینات فوتبالیست­ها مزیتی نسبت به اجرای صرفاً تمرین فوتبال در عملکرد آنها خواهد داشت یا نه؟

[1] soccer

[2] Plyometric

[3] National Association of Orthopedic Sports Medicine and Physical Fitness America

[4] Academy of Pediatrics

در آغاز قرن بیست و یکم قرار داریم، قرنی که در آن امید به زندگی برای جهانیان از مرز 66 سال عبور کرده است و هر سال 7/1% به جمعیت جهان افزوده می‌شود، ولی این افزایش برای جمعیت 65 سال و بالاتر 5/2% است. نیم قرن پیش، اغلب مردم قبل از 50 سالگی می‌مردند، در حالی که امروز اکثر مردم خصوصاً در کشورهای توسعه یافته   بیش از 65 سال عمر می‌کنند(2). این فاصله ترکیبی سنی، جمعیت جهان را به سوی سالمند شدن سوق می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود که ربع قرن دیگر 2/1 میلیارد نفر (حدود 14%) از ساکنان کره خاکی را افراد 60 سال و بالاتر تشکیل خواهند داد(5،19،62). ایران نیز از این تغییر جمعیتی بی‌نصیب نمانده است. شاخصهای آماری نشان می‌دهند که روند پیر شدن جمعیت در کشور ما نیز آغاز شده است و پیش‌بینی می‌شود. که درفاصله 20 ساله ی 1375 تا 1359 به میانه سنی جمعیت کشور10 سال افزوده شود.

دستاوردهای توسعه مانند بهبود شرایط اقتصادی – اجتماعی، ارتقای وضعیت بهداشت، تغذیه، ورزش، مسکن و پیشرفت دانش و فن‌آوری پزشکی از عوامل عمده افزایش امید به زندگی به شمار می‌آیند. گرچه پدیده پیر شدن جمعیت از نتایج مثبت توسعه به شمار می‌آید، ولی اگر برای مواجهه با آن در جهانی توسعه یافته آماده نباشیم، عوارض و پیامدهای منفی بسیاری در پی خواهد داشت، از جمله آنکه سریعتر بودن رشد جمعیت سالمندان به کل جمعیت، منجر به کاهش نسبی جمعیت اقتصادی موالد و تغییر ضریب وابستگی اقتصادی می‌‌شود که در صورت عدم چاره‌اندیشی، خود می‌تواند مانعی برای توسعه اقتصادی باشد(2). اگر این واقعیت را در کنار آسیب‌پذیری بالای افراد سالمند در برابر بیماریهای جسمی و روان شناختی قرار دهیم به سهولت در می‌یابیم که هزینه‌های بهداشتی مربوط به سالمندان برای دولت‌ها کمرشکن خواهد بود.

دیدگاه سنتی که بر عقاید متخصصین علوم بهداشتی مسلط بود،کاهش تحرک بدنی سالمندان و کاهش تعادل آنان را عوارض همراه و اجتناب ناپذیر روند طبیعی سالمندی می دانست و به همین علت توجه پیشگیرانه ای یه این مشکل مبذول نمیگردید.با این حال امروزه به تدریج مشخص شده که کاهش تعادل سالمندان نه به علت کهولت بلکه در پی آثار تجمعی تدریجی نواقص و ناتوانیهای متعدد که بسیاری از آنها قابل اصلاح هستند ،به وجود می آید.  سالمندان امروز تفاوت بسیار زیادی با سالمندان دیروز دارند و معنای سالمندی نیز در جامعه علمی امروز با آنچه در قدیم می‌پنداشتند فاصله بسیار دارد. تصویری که شاید هنوز هم بسیاری از ما از فرد سالمند در ذهن داریم، موجودی فرتوت، ضعیف، بیمار و فاقد توانایی است که در زندگی انتظار چیزی جز مرگ را ندارد، در حالی که اغلب سالمندان امروز به برکت تحولات عمیق علمی، اجتماعی و اقتصادی، افرادی سالم، فعال و مشتاق مشارکت در امور خانواده و جامعه هستند، از این رو مراقبت از سالمندان و تشویق آنان برای زندگی سالمتر و راحت‌تر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

یکی از اهداف اصلی تربیت‌ بدنی و علوم ورزشی فراهم نمودن شرایط مناسب برای استفاده از ابزار و امکانات حرکت و ورزش برای تحقق سلامت جامعه است. تربیت‌بدنی و ورزش وظیفه دارد برای تامین سلامت سالمندان تلاش نماید و با شناخت ویژگیهای سالمندی و شناسایی مشکلات و عوامل بازدارنده در تحقق سلامت سالمندان کوشش کرده و راهکارهایی را برای پیشگیری و به تاخیر انداختن بروز مشکلات ناشی از کم تحرکی ارائه دهد، تا بتواند فرد سالمند را برای داشتن یک زندگی سالم راهنمایی

 نماید.لذا نقش فعالیت بدنی و ورزش در افزایش کیفیت زندگی و سلامتی جسمی و روحی افراد سالمند غیر قابل انکار می باشد.

1-2 بیان مسئله

پدیده پیری جمعیت پدیده‌ای است که به علت بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی و کاهش میزان مرگ و میر و نیز افزایش میزان امید به زندگی در کشورهای توسعه یافته صنعتی جهان وجود دارد، و این در حالی است که کشورهای در حال توسعه نیز به دلیل عوامل فوق، شاهد پیر شدن جمعیت‌های خود هستند(11،49).

تحقیقات و پژوهش‌های علمی زیادی پیشنهاد نموده‌اند که تمرین و فعالیت ورزشی تاثیر فراوانی بر این اختلالات وابسته به سن دارند و می‌تواند خطر از دست دادن تعادل را بصورت معنی‌داری کاهش دهد. اگرچه سالمندان پرتحرک و فعال شاید قادر باشند خطر زمین خوردن را با نگهداری تعادلشان در فعالیتهای روزمره زندگی کاهش دهند، اما همچنان 60 تا 70 درصد افراد مسن زندگی روزمره را بدون هیچ فعالیت ورزشی می‌گذرانند و کمتر از 20 درصد آنان در برنامه‌های ورزشی مرتب و مناسب برای سلامتی‌شان شرکت می‌کنند(87). با توجه به اینکه در کشور ما تعداد سالمندان رو به افزایش است، بالتبع در چنین شرایطی نیاز به سلامتی سالمندان بیش از بیش احساس می‌شود و در صورتیکه به این مهم توجهات لازم را مبذول نداریم، اکثر سالمندان ما فرتوت و بیمار خواهند بود و لازم است هزینه‌های بسیار بالایی را برای درمان آنها در نظر بگیریم. بنابراین ضروری است که سالمندان را به داشتن زندگی سالم همراه با فعالیت بدنی تشویق نماییم. لذا تحقیق حاضر در نظر دارد به بررسی میزان تعادل در بین سالمندان مرد و زن فعال و غیرفعال پرداخته و همچنین به این سوال پاسخ گوید که سابقه ورزش در جوانی و فعالیت بدنی در دوران سالمندی چه مقدار بر روی تعادل افراد تاثیرگذار می‌باشد.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

زمین خوردن برای فرد سالمند فاجعه محسوب می‌شود و عواقب ناگواری را برای وی باقی می‌گذارد، زندگی سالمند در خطر می‌افتد و باعث کاهش استقلال و کاهش طول عمر وی می‌شود. برای کم کردن و حتی از بین بردن این خطر، شناخت عوامل موثر در افزایش تعادل، جهت ارائه روش های درمانی مناسب و جلوگیری از زمین خوردن ضروری است.در مجموع نقش فعالیت بدنی بر تعادل بصورت کلی مشخص است ولی نقش فعالیت بدنی در افراد با سابقه فعالیتهای مختلف هنوز شناخته شده نیست. با توجه به بررسی‌های انجام شده تاکنون تحقیقی در زمینه تاثیر فعالیت ورزشی متداول  سالمندان بر تعادل و همچنین نقش سابقه ورزشی سالمندان در دوران جوانی بر تعادل با بهره گرفتن از شاخص تعادل برگ انجام نگرفته است. لذا ضروری است با بررسی نقش فعالیت ورزشی بر روی تعادل، همچنین مطالعه تاثیر فعالیت ورزشی در جوانی بر روی تعادل سالمندان نقش مهمی را در تشویق سالمندان به ورزش و فعالیت ورزشی انجام داد.

1- 4 اهداف تحقیق

1- 4- 1 هدف کلی

هدف تحقیق حاضر عبارت است از تاثیر سابقه ورزش در دوران جوانی و فعالیت بدنی در سالمندی بر تعادل وضعیتی افراد سالمند.

1-4-2 اهداف اختصاصی

الف- تعیین میزان نمره تعادل سالمندانی که در دوران جوانی ورزش می‌کرده‌اند و هم‌اکنون نیز ورزش می‌کنند.

ب- تعیین میزان نمره تعادل سالمندانی که در دوران جوانی ورزش می‌کرده‌اند ولی هم‌اکنون ورزش نمی‌کنند.

ج- تعیین میزان نمره تعادل سالمندانی که در دوران جوانی ورزش نمی‌کرده‌اند و هم‌اکنون نیز ورزش نمی‌کنند.

د- تعیین میزان نمره تعادل سالمندانی که در دوران جوانی ورزش نمی‌کرده‌اند ولی هم‌اکنون ورزش می‌کنند.

[1] – Posture

محققین علوم رفتاری معتقدند که خود پنداره بدنی، می تواند تحت تاثیر برنامه های مداخله ای چون ورزش، تمرین بدنی و برنامه های کاهش وزن قرار گیرد(2). کالوگیانیس (2006) در بررسی نقش ورزش و تربیت بدنی  در توسعه خود پنداره به این نتایج دست یافت که تدریس مناسب خود پنداره می تواند به کودکان و نوجوانان در شکل دادن یک تصویر عینی از خود جسمانی شان و به دست آوردن عزت نفس بدنی مثبت کمک کند(39).

مدلی بر اساس ارزش‌های جامعه ایران، توسط عبدالملکی (1389) ساختار یابی شده است که با مداخله در عناصر این رابطه از جمله ارتباط فعالیت بدنی با خودپنداره بدنی، می‌توان اثر آن را بر خودپنداره بدنی مورد آزمایش قرار داد تا دستیابی به این مدل نظری را بصورت تجربی، مورد آزمایش قرار دهد(17).

بنابراین با توجه به نقش مهم بهبود خودپنداره بدنی بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی، این تحقیق بر آن است تا اثر فعالیت بدنی، شامل تمرینات مقاومتی، تمرینات هوازی و ترکیبی را بر خودپنداره بدنی پسران نوجوان در ایران مورد آزمایش قرار دهد.

1- 2   بیان مسئله

مارش (1994) با اقتباس از مدل چند بعدی سلسله مراتبی که توسط وی و شاولسون ارائه شد، پرسشنامه خود توصیفی بدنی (PSDQ) را تدوین نموده و بخوبی نشان داد که خودپنداره بدنی نیز از ماهیت چند بعدی برخوردار است. این پرسشنامه شامل 70 سوال جهت اندازه گیری 9 مولفه خاص از خودپنداره بدنی (سلامتی، هماهنگی، فعالیت بدنی، چربی بدنی، شایستگی ورزشی، ظاهر و انعطاف پذیری) و دو مولفه خودپنداره بدنی کلی و عزت بدنی کلی است که مارش و ردماین (1994) بین خرده مقیاس‌های پرسشنامه خود توصیفی بدنی (PSDQ) با عوامل آمادگی بدنی مشابه و همخوان، ارتباط بالایی را نشان دادند (43) این در حالسیت که مدل‌های ارائه شده توسط شاولسون و همکاران (1976) و فاکس(1999) نتوانستند با ابزار مناسبی حیطه‌های علمی، اجتماعی و بدنی خودپنداره را از هم جدا نمایند (43و 33).

خودپنداره بدنی تحت تاثیر عوامل زیستی و محیطی مختلف مانند سن، جنسیت، ترکیب بدنی و فعالیت بدنی قرار می‌گیرد و در زمان‌هایی از زندگی دچار نوسان و تغییرات بیشتری می‌شود (1).

دوره نوجوانی زمان حساسی از لحاظ تغییرات رشدی در تمام حیطه های انسان می باشد که از نظر تحول خودپنداره یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی است، به طوریکه خودپنداره بدنی از حالت خودپنداره کودکی به خودپنداره بزرگسالی تغییر می یابد(15).

مطابق با “مدل روانشناختی مشارکت ورزشی”^[6] شرکت در فعالیت‌های بدنی سبب افزایش توانایی بدنی شده که دارای منافع روانی از جمله افزایش عزت نفس می‌شود. بدین صورت که عزت نفس تحت تاثیر تمرین و افزایش آمادگی، به میانجی گری ” بر آورد بدنی” (خود پنداره بدنی) قرار می‌گیرد. بنابراین افزایش آمادگی منجر به افزایش لیاقت بدنی ادراک شده و در نهایت افزایش خودپنداره به ویژه خودپنداره بدنی مرتبط با توانایی بدنی می‌شود (49)..

[1]Multidimensional Hierarchical Model

[2]Academic

[3]Body  Perception

[4]Body Image

[5]Body – Concept

[6] Psychological  Model for Physical Activity Participation

اعتیاد به مواد مخدر، مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع بوده و زاییده مصرف داروی طبیعی یا صنعتی به شمار می­رود(مرتضوی قهی،1382).  در واقع اعتیاد تحت تاثیر عوامل موثری همچون ژنتیک، روانی، جسمی و اجتماعی قرار می­گیرد­(برجانس و همکاران، 1390؛ مرادی،1391). وابستگی به مواد مخدر یک تهدید مهم سلامتی و معضل بزرگ روانی و اجتماعی است(نخعی امرودی،1388). از جمله خصوصیات این حالت، وابستگی روانی و جسمانی به آن است(مرتضوی قهی،1382). فرد معتاد خواسته یا ناخواسته زمانیکه دچار این بیماری خانمان سوز می­شود دیگر تا حد زیادی قدرت تصمیم ­گیری صحیح و متناسب با وضعیت­های مختلف در جامعه را به دلیل عدم کنترل حالات روحی و روانی خود از دست می­دهد. امروزه راه ­های زیادی برای درمان افراد معتاد وجود دارد، به هر حال آنچه اهمیت دارد این موضوع است که فرد معتاد براساس شرایط و مشخصات خود به برنامه­ های مناسب درمانی هدایت شود. برنامه­ های درمانی شامل سم­زدایی و درمان­های نگهدارنده می­باشند(مقدس تبریزی،1388). مکری (2002) ذکر می­ کند در واقع درمان دارویی سم­زدایی بخش کوچکی از درمان اعتیاد است و بعد از اتمام سم­زدایی در صورت فقدان درمان نگهدارنده، میزان بازگشت اعتیاد بسیار بالاست، در حقیقت با ایجاد تغییر در سبک و شیوه زندگی این افراد وتغییر در نگرش این افراد می­توان به موفقیت در درمان­های دارویی بهبود بخشید(خورجهانی،1385؛ مقدس تبریزی،1388).

1-2) تعریف مسئله

1-3 ) اهمیت و ضرورت اجرای تحقیق

یکی از بلاهای خانمان سوز که آفتی بر پیکر جوامع بشری است، مساله مواد مخدر و اعتیاد است که قدرت تفکر، خلاقیت، توان، کوشش و سازندگی را از انسان­ها گرفته و بنیان خانواده و اعتقاد و باورهای دینی آنها را در معرض نابودی و از هم پاشیدگی قرار داده است و متاسفانه روز به روز رو به گسترش است. کمتر کشوری است که مهم­ترین و یا یکی از عمده مشکلاتش، مساله مواد مخدر و اعتیاد نباشد. همه ساله مبلغ هنگفتی صرف مبارزه با اعتیاد می­گردد، ولی همچنان باندهای قاچاق مواد مخدر و تعداد معتادان در حال افزایش است. سازندگی­ها رو به سوزندگی، توانایی­ها رو به ناتوانی، ثروت­ها رو به انهدام و نابودی و میکده­ی خیالی معتاد نیز به ماتم کده­ای سرد مبدل می­گردد. در سال­های اخیر مصرف مواد مخدر در سراسر جهان افزایش یافته است(سراج خرمی،1382). علاوه بر رشد روزافزون اعتیاد، ایران نیز از جمله بزرگترین مصرف کنندگان هروئین، تریاک و مواد شبه افیونی مصنوعی در جهان است. بگونه­ای که تعداد 5/2 تا 4 میلیون معتاد در کشور داریم که روزانه 10 نفر از آنها در کشور به علت مصرف مواد مخدر می­میرند(نخعی امرودی،1388).

وجود  و وفور مواد مخدر و سهولت دسترسی به آن، ضعف قوانین و مقررات جاری کشور و مشکلات و تنگناهای قانونی برخورد با این پدیده، سود بخش بودن قاچاق مواد مخدر و عدم توجه به همه ابعاد اعتیاد در درمان و وجود درمان­های ناقص و پزشکی و … از جمله عوامل مهم اجتماعی هستند که توجه به آن­ها ضرورت دارد بطوریکه امروزه مبالغه نیست اگر هر نوع پژوهشی در حوزه مصرف مواد که بتواند به ایجاد، ارزیابی و بررسی شیوه ­های درمانی و ترک اعتیاد به وسیله فعالیت­بدنی و ورزش که متناسب با زمینه فرهنگی جامعه باشد، ارزش حیاتی و بی­قید و شرطی دارد(امیری،1389؛ مقدس تبریزی،1388). هزینه­ های سرسام­آوری که اعتیاد بر خانواده­ها و جوامع تحمیل می­ کند و نیز مضرات بسیاری که در جنبه­ های جسمانی، روانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره بر مردم کشور ما وارد می­آورد دلایل موجهی بر لزوم پیدا کردن راه ­های

 مناسب جهت ترک مناسب و موفق معتادین می­باشد.

با توجه به مطالب ذکر شده و نقش اوقات فراغت در زندگی افراد مانند هر نهاد و عامل دیگری، دارای کارکردهای اجتماعی است که از مهم­ترین کارکردهای اوقات فراغت، غنی ساختن کیفیت زندگی، رشد ابعاد مختلف فردی و پیشگیری از استفاده­های ضد اجتماعی و بزهکارانه از وقت آزاد است. باتوجه به شیوع روز افزون اعتیاد به مواد مخدر که شیب تند گسترش آن را در آمارهای منتشره می­توان دید و از سوی دیگر در معرض تهدید قرار گرفتن قشر جوان جامعه و کاهش سن شیوع اعتیاد تا 9 سالگی ضرورت مقابله همه جانبه با این موضوع برای همه روشن می­باشد(برجانس و همکاران،1390).

از آنجا که جهت بهره ­برداری هر چه بهتر از اوقات فراغت بخصوص فعالیت­های بدنی برای معتادین، لزوم ارائه برنامه­ای که صحیح و منطبق بر نیاز­ها و علایق افراد باشد، انکار ناپذیر است و این برنامه­ ریزی نیازمند پژوهش و مطالعات دقیق و گسترده­ای در مورد این گروه از افراد جامعه و مشکلات و محدودیت­های آنان می­باشد (مرادی،1391). با توجه به اینکه تحقیق حاضر متفاوت از بسیاری از تحقیقات نقش ورزش در موفقیت ترک را از دیدگاه افراد معتادی که درگیر آن هستند می­سنجد، امید در این است که بتوان روش­های ترک اعتیاد  قابل اجرا و موثر­تری را یافت تا از تحمیل هزینه­ های چند جانبه اعتیاد بر جامعه کاست. پیش بینی می­ شود تمامی ارگان­ها و سازما­هایی که به نوعی در حال مبارزه با معضل اعتیاد هستند از قبیل: ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی، دانشگاه­ها، ادارات تربیت بدنی و …. بتوانند از نتایج این تحقیق بهره ببرند تا بتوانند در راه کاهش عوارض ناشی از اعتیاد و در نهایت درمان اعتیاد موفق و کارآمدتر عمل کنند.

1-4) اهداف تحقیق

1-4-1) هدف کلی

هدف کلی این پژوهش بررسی ادراک معتادین از نقش ورزش در اوقات فراغت بر موفقیت ترک آنها در استان کرمان بود.

1-4-2 ) اهداف اختصاصی

1. توصیف ویژگی­های جمعیت شناختی نمونه تحقیق

1-5) فرضیه ­های تحقیق

• بین ادراک معتادین از نقش ورزش بر موفقیت درمان عوارض جسمانی اعتیاد و نمره ملاک تفاوت معنی­داری وجود دارد.
• بین ادراک معتادین از نقش ورزش بر موفقیت درمان عوارض روانی اعتیاد و نمره ملاک تفاوت معنی­داری وجود دارد.
• بین ادراک معتادین از نقش ورزش بر موفقیت درمان عوارض نگرشی اعتیاد و نمره ملاک تفاوت معنی­داری وجود دارد.
• بین نقش­ ورزش بر موفقیت درمان عوارض سه گانه اعتیاد ( جسمانی، روانی و نگرشی ) از دیدگاه معتادین تفاوت معنی­داری وجود دارد.

[1] Zschucke E, Heinz A, Ströhle A

[2] Holmes D

[3] Hendr´ee E

[4] Michele D. Levine, Kenneth A. Perkins, Marsha D. Marcus, B

حامی­گری[1] یکی از روش­های سرمایه ­گذاری در ورزش است که از طریق آن تیم­ها و رویداد­های ورزشی مورد حمایت قرار می­گیرند و حامی[2] نیز می­توانند از طریق آن مشتریان جدید را برای شرکت جذب و حفظ نماید. شرکت­ها با تقویت ارتباطات خویش در رویداد­ها و وقایع ورزشی به فرصت­های تجاری بیشتری می­اندیشند. در واقع حامی­گری یکی از با ارزش­ترین شیوه­ هایی است شرکت­ها می­توانند از طریق آن به اهداف بازاریابی خود دست یافته و روابط خود را با مشتری حفظ نمایند(محرمزاده, 1388, ص. 80).

1-1) بیان مسئله

شناسه­ی هوادار، به تعهد شخصی و درگیری احساسی فرد به یک بازیکن، تیم یا سازمان ورزشی گفته می­ شود. برای شناسه­ی هواداری سه سطح را می­توان در نظر گرفت؛ پایین­ترین سطح ” هواداران اجتماعی” اند که برای سرگرمی در رویداد ورزشی حاضر می­شوند و نگران نتیجه­­ی بازی نیستند.  “هواداران متمرکز” یا نیمه متعصب که از یک بازیکن یا تیم هواداری می کنند، اما این هواداری زمان زیادی ندارند و با نتیجه نگرفتن تیم یا بازیکن دلبستگی خود را نسبت به آن تغییر می­دهند؛ دسته سوم هواداران همیشگی یا بسیار متعصب­اند که برای مدت طولانی دلبستگی احساسی زیادی به بازیکن یا تیم مورد علاقه خود دارد. هر چه تعصب هوادار بیشتر باشد، بیشتر در رویدادها حاضر می­ شود (قهفرخی, 1389, ص. 154).

هواداران با حضور گسترده­ی خود به حمایتهای مادی و معنوی از تیم می­پردازند. آنها با خرید بلیط بخشی از هزینه­ تیم را تامین می­ کنند، به علاوه با حمایت هواداران ارزش معنوی باشگاه افزایش می­یابد و شرکت­ها برای به­دست گرفتن حامیان تیم با هم رقابت کرده و منابع مادی زیادی را برای استفاده­ی تبلیغاتی سرمایه ­گذاری می­ کنند(ولفر[6]، 2008، ص110).

حمایت از ورزش یا نهاد ورزشی نوع جدیدی از راهبرد­های بازاریابی است که به صورت گسترده­ای مورد استفاده­ی بازاریابی قرار می­گیرد(گوینر و اسوانسون[7]، 2003، ص270). امروزه حامی­گری از مفهوم قدیمی خود که صرفا یک فعالیت بشردوستانه بوده خارج شده و به یک رابطه­ تجاری دو طرفه میان حامی و حمایت شونده تبدیل شده است.

حامی­گری عبارت است از یک سرمایه ­گذاری مالی یا غیرمالی روی یک فعالیت، به منظور دسترسی به فرصت­های بالقوه و قابل استفاده­ی تجاری که شناخته­ترین نوع این فعالیت حامی­گری ورزشی است. ورزش با توجه به اینکه یک فعالیت بین المللی بوده و مربوط به همه قشرها است و می ­تواند تصویر مثبتی ایجاد نماید، یکی از رایج­ترین حوزه­ فعالیت حامیان است. اهمیت این حوزه با مروری اجمالی با سرمایه ­گذاری­های عظیمی که بسیاری از شرکت­ها در حمایت از رویداد­ها و فعالیت­های ورزشی مختلف مانند المپیک، جام جهانی، لیگ­ها و جام­های مختلف انجام می­ دهند بیش از پیش آشکار می­ شود(کیم[8]، 2010، ص2).

حامی­گری ورزشی[9] عبارت است از حمایت یک شرکت (ورزشی یا غیر ورزشی) از نهادها، تسهیلات و امکانات، تیم­ها، ورزشکاران و رویدادهای ورزشی، به منظور نایل شدن به اهداف تجاری مورد نظر(نگان، پرندرگاست و تسانگ[10]، 2011، ص551). اگر چه حامی رسمی بودن نیازمند منابع مالی زیادی است، اما انتظار می­رود این کار فواید زیادی از جمله افزایش سود، بهبود نرخ بازگشت سرمایه و اثر تبلیغاتی مثبت داشته باشد. حامی­گری فرصتی است تا شرکت­ها بتوانند شناسه­ی خود را با بهره گرفتن از رویداد­های ورزشی مهم به دنیا معرفی کنند(کیم، 2010، ص3).

اخیرا در بازاریابی ورزشی، بازاریابان به طور گسترده­ای از برنامه­ های حمایت از رویداد ورزشی، به منظور بهبود تصویر شناسه و افزایش وفاداری به شناسه استفاده می­ کنند(کورنویل و مینگهان[14]، 1998، ص8). مطابق با تحقیقی که در سال 2001 انجام گرفت، اولین هدف شرکت­ها از حامی­گری، افزایش وفاداری به شناسه­ی شرکت اعلام گردید(عبدوی، 1391، ص4). یکی دیگر از اصلی­ترین اهداف حامیان عبارت است از بهبود تصویر شناسه­ی شرکت، ایجاد تصویری مثبت از شرکت موجب می­ شود تا ادراک مصرف­ کنندگان از حامی تحت تاثیر قرار می­گیرد(وستبرگ، استاورس و ویلسون[15]، 2011، ص 608).

تحقیقات در حوزه­ حامی­گری را می توان به دو دسته­ی متفاوت جای داد: یکی رفتار مصرف کننده و دیگری عملکرد مالی. در حوزه­ رفتار مصرف کننده، حمایت یک شرکت از فعالیت ورزشی موجب تغییر در رفتار و نگرش فرد نسبت به آن شرکت می­ شود در حالی که در حوزه­ مالی تمرکز محققین بیشتر بر بازار سرمایه، قیمت سهام و نتایج مالی است(کیم، 2010، ص 6). در گذشته بازاریابان میزان اثربخشی حامی­گری را بر اساس شاخص ­هایی همچون میزان فروش(کاریلیت، لافرتی و هریس[16]، 2005، ص55) و قیمت سهام ارزیابی می­کردند(لالونتاس[17]، 2005، ص260). اما امروزه محققین به اهمیت شاخص ­های نگرشی در ارزیابی نتایج حاصل از حامی­گری پی برده­اند(الکساندر[18]، 2007، ص135).

3-1) ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

در طول سه دهه گذشته، حامی­گری از یک فعالیت محدود و کوچک که  تنها در برخی از کشورهای صنعتی انجام می گرفت، به یک صنعت جهانی مهم تبدیل شده است(مینگهان، 1998، ص4) و سرمایه ­گذاری شرکت­ها در این حوزه بشدت رشد کرده است(کوو، کوارترمن و فلاین[20]، 2006، ص82).

با وجود همه این شاخص ­ها که نیاز به داشتن درک روشنی از ارزش تجاری حامی­گری را نمایان می­سازد، اما بازاریابان هنوز پاسخ روشنی به این سوالات که چه چیزی در ازای سرمایه ­گذاری در حامی­گری حاصلشان می­ شود؟ حامی­گری چگونه می ­تواند ادراک و رفتار مصرف­ کنندگان را تحت تأثیر قرار دهد؟ و چگونه می­توان یک برنامه حامی­گری کارآمد را توسعه دهند؟ در اختیار ندارند و اکثر تصمیمات مربوط به استفاده از حامی­گری به سلیقه شخصی مدیران و یا علاقه آنان به ورزش بستگی دارد(هاروی[22]، 2001، ص61).

بنابراین رشد سریع صنعت حامی­گری، مطالعات دانشگاهی در حوزه های مختلف این صنعت را مطالبه می­ کند. با وجود مطالعات زیادی که در این سه مرحله انجام گرفته

 است، مینگهان[24] (2001) خاطر نشان می­ کند که هنوز هیچ یک از این مطالعات نتوانسته ­اند الگوی جامعی که بتواند چگونگی کارکرد حامی­گری را نشان دهد، ارائه کنند.

بنابر­این این تحقیق در نظر دارد تاثیر شناسه­ی هواداری را روی پیامدهای حاصل از حامی­گری بررسی کند. این کار می­توانند پشتوانه نظری و شواهد تجربی قابل توجهی در اختیار محققین و بازاریابان علاقه­مند به استفاده از حامی­گری قرار دهد و تصمیمات شرکت­ها در ورود به صنعت حامی­گری را مشروعیت بخشد. و همچنین با توجه به این که این تحقیق روی باشگاه تراکتورسازی تبریز کار خواهد شد و در مورد باشگاه فرهنگی ورزشی تراکتورسازی تبریز یک باشگاه‌ فوتبال است که در تبریز، استان آذربایجان شرقی در سال ۱۳۴۹ شمسی (۱۹۷۰ میلادی) با حمایت کارخانه تراکتورسازی تبریز بنیان­گذاری شده است و در طی چند سالی که این تیم در لیگ برتر با یاری هواداران متعصب خود توانسته است نتایج قابل قبول و خوبی کسب کند محقق در نظر دارد تا با انجام این پژوهش دانش و اطلاعات مفیدی در اختیار هواداران و حامیان مالی و همچنین مسئولین این تیم قرار دهد.

4-1) اهداف تحقیق

اهدافی که محقق در این تحقیق دنبال می­ کند عبارتند از:

هدف از این تحقیق ارائه­ مدلی از شناسه­ی هواداری و پیامدهای حاصل از حامی­گری در باشگاه تراکتورسازی تبریز می­باشد تا با بهره­ گیری از نتایج حاصله و ارائه­ پیشنهادهایی متناسب با نتایج پژوهش، دانش و اطلاعات مفیدی در اختیار هواداران و حامیان و همچنین مسئولین این تیم قرار دهد.

علاوه بر اهداف کلی، اهداف جزئی پژوهش به صورت زیر می­باشد:

1) بررسی یا تعیین رابطه­ بین وجهه و اعتبار درک شده از تیم با شناسه­ی آن تیم

2) بررسی یا تعیین رابطه­ بین مشارکت در حوزه­ ورزش و شناسه­ی آن تیم

3) بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی هواداری و شناسه­ی آن تیم

3-1) بررسی یا تعیین رابطه­ بین تعلق هوادار و شناسه­ی هواداری

3-2) بررسی یا تعیین رابطه­ بین اشتیاق هوادار و شناسه­ی هواداری

3-3) بررسی یا تعیین رابطه­ بین مشارکت هوادار و شناسه­ی هواداری

4) بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی تیم و توانایی شناخت صحیح حامیان آن تیم

5) بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی تیم و نگرش نسبت به حامیان آن تیم

6) بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی تیم و رفتارهای حمایت حامیان آن تیم

7) بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی تیم و رضایت نسبت به حامیان آن تیم

5-1) بیان فرضیه ­ها

در این تحقیق، محقق هشت فرضیه و سه زیرفرضیه برای پاسخ­گویی به این سؤالات مطرح می­ کند. این فرضیه ­ها و ریزفرضیه ­ها که صحت و سقم آنها در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از:

1) بین وجهه و اعتبار درک شده از تیم و شناسه­ی آن تیم ارتباط معناداری وجود دارد.

2) بین مشارکت در حوزه­ ورزش و شناسه­ی تیم ارتباط معناداری وجود دارد.

3) بین شناسه­ی هواداری و شناسه­ی تیم ارتباط معناداری وجود دارد.

3-1) بین تعلق هوادار و شناسه­ی هواداری ارتباط معناداری وجود دارد.

3-2) بین اشتیاق هوادار و شناسه­ی هواداری ارتباط معناداری وجود دارد.

3-3) بین مشارکت هوادار و شناسه­ی هواداری ارتباط معناداری وجود دارد.

4) بین شناسه­ی تیم و توانایی شناخت صحیح حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد.

5) بین شناسه­ی تیم و نگرش نسبت به حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد.

6) بین شناسه­ی تیم و رفتارهای حمایت حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد.

7) بین شناسه­ی تیم و رضایت نسبت به حامی مالی ارتباط معناداری وجود دارد.

[1] . Sponsorship

[2] . Sponsor

[3] . Walliser

[4] . Kihan

[5] . Keller

[6] . Welfare

[7] . Gwinner & Swanson

[8] . kim

[9] – sport sponsorship

[10] . Ngan, Prendergast, & Tsang

[11] – Derbaix

[12] . Pooley

[13] . Fisher

[14] . Cornwell & Maignan

[15] . Westberg, Stavros, & Wilson

[16] . Carrillat, Lafferty, & Harris

[17] . Lalountas

[18] . Alexandris

[19] . Dimitra, Artemisia, & Theofanis

[20] . Koo, Quarterman, & Flynn

[21] . Dolphin

[22] . Harvey

[23] – kihan

[24] – Maighan