سرمایه گذاران در بازار سهام همواره در صدد کسب سود بالا هستند . آنها سهامی را خریداری می کنند که از نظر آنها بهترین سهام باشد و بیشترین سود و بازده به آن ها تعلق گیرد. این که چقدر فعالیت مدیران در راستای خواست سهامداران بوده، و مدیران تا چه اندازه توانسته اند در ایجاد ارزش و ثروت برای سهامداران موفق باشند از طریق سیستم ارزیابی عملکرد تعیین می شود . اصولا معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت ها در بازار سرمایه به دو دسته معیارهای سنتی و معیارهای مبتنی برارزش تقسیم می شوند. (یحیی زاده فر و همکاران،1389)

استفاده از معیارهای سنتی در بازار سرمایه تا سالیان متوالی مرسوم بوده است تا اینکه معیارهای مبتنی برارزش برای ارزیابی عملکرد شرکت ها مطرح شدند. در ارزیابی عملکرد به روش سنتی فقط به سود حسابداری توجه می شود که به دلیل درنظر نگرفتن هزینه های تأمین منابع سرمایه شرکت ها روش مطلوبی محسوب نمی شوند .یکی از جدیدترین معیارهای مبتنی برارزش، معیار ارزش افزوده اقتصادی است. براساس این معیار، ارزش شرکت به بازده و هزینه سرمایه به کارگرفته شده شرکت بستگی دارد. بنابراین تفاوت بین ارزش افزوده اقتصادی و معیارهای سنتی در این است که دراین روش تلاش می شود تا کلیه هزینه های تأمین مالی مورد توجه قرار گیرد. (یحیی زاده فر و همکاران،1389)

سرمایه در گردش از اقلامی مهم دارائی های واحدها و بنگاه های اقتصادی تلقی می شود. که در تصمیمات مالی نقش قابل توجهی دارد. تداوم فعالیتهای بنگاهای اقتصادی تا میزان زیادی به مدیریت منابع کوتاه مدت آن بستگی دارد، زیرا فعالیت های عملیاتی در یک دوره عادی که معمولا سالانه است به شناخت سرمایه در گردش و مدیریت مطلوب آن مربوط می شود بطوریکه از این طریق، نتایج مورد انتظار تحقق یابد و امکان تداوم فعالیت در بلند مدت و افزایش ارزش افزوده شرکت فراهم شود. (نیکو مرام و همکاران، 1383)

2-1)بیان موضوع                                                                 

گروه‌های مختلف به دلایل متفاوت به مسئله ارزیابی عملکرد شرکتها توجه خاصی داشته و آنها را مهم تلقی می‌کنند اعم از مالکان، مدیریت، سرمایه‌گذاران دولت، بانک‌ها و اعتباردهندگان و … و همچنین معیارهای مختلفی برای ارزیابی عملکرد وجود دارد که هر کدام در جایگاه خود می‌توانند معیارهای مناسبی برای ارزیابی عملکرد باشند. اطلاعات مورد نیاز برای این معیارها از طریق صورت‌های مالی (حسابداری)، اقتصاد، بازار آزاد و یا ترکیبی از آنها به ‌دست می‌آید که هر کدام به نوعی دارای محاسن و معایب مختلفی هستند.

از آنجا که معیارهای ارزیابی سنتی عملکرد نظیر ROA  ، ROI ، EPS و… همگی بر سود حسابداری متکی اند و در عین حال سود خالص خود دارای ابهامات زیادی از جمله، امکان هموارسازی سود توسط مدیریت شرکت به منظور  کسب پاداش بیشتر، استفاده از برآوردها و تخمین‌ها در محاسبه سود حسابداری مانند برآورد هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول و … و عیب دیگر اجازه استفاده اختیاری به مدیریت برای استفاده از روش‌های مورد قبول حسابدرای است. لذا مورد انتظار است که دستکاری در سود حسابداری یا همان هموار سازی سود بر معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد اثر گذار باشد.

از طرفی در معیار های نوین ارزیابی عملکرد نظیر ارزش افزوده اقتصادی تا حدودی عیوب  مربوط به سود حسابداری برطرف و نقص‌ها جبران شده است. برای نمونه در محاسبه ارزش افزوده اقتصادی دیگر سود خالص انتهای صورت سود و زیان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد بلکه از سود خالص عملیاتی بعد از کسر مالیات استفاده می‌شود تا برخی مسائل به خودی خود رفع شود. (شریعت پناهی و سمائی، 1386)

باید توجه داشت که سرمایه در گردش  از نظر اصولی، دارای ارزش اقتصادی نبوده و تنها یک مفهوم ساختگی حسابداری است که به صورت سرمایه گذاری در داراییهای جاری تعریف می‌گردد.در واقع آن دسته از تصمیم‌گیریهای مدیریتی را بازگو می‌کند که بر گونــه‌های ویژه‌ای از داراییــهــای جــاری و بدهیــهای جــاری  تاثیر مــی‌گــذارد. با یــــک مــــدیریت و برنــــــــامه‌ریزی‌کارآمد،سرمایه گذاری در داراییهای جاری ویژه‌ای می‌تواند به هدف کلی شرکت (افزایش ارزش شرکت) کمک نماید.(بسلی واسکات،2001) مدیریت سرمایه در گردش بیشتر درگیر سازماندهی داراییهای جاری و بدهیهای جاری است و بخشی از بودجه بندی سرمایه ای به شمار می‌رود و در قالب برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت شرکت می‌گنجد.که عبارت است از تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش، به‌نحوی که ثروت سهامدارن بیشتر شود. آنها مبالغی هستند که درداراییهای جاری سرمایه‌گذاری می‌شوند. سرمایه در گردش خالص از تفریق بدهیهای جاری از داراییهای جاری به دست می‌آید و به معنای وجه مورد نیاز کوتاه مدت جهت برآورد تعهدات شرکت است که ملاک نقدینگی است. مدیریت سرمایه در گردش (مدیریت داراییهای جاری و بدهیهای جاری)می‌تواند بر سودآوری ،مخاطره و ارزش شرکت و در نتیجه بر ثروت سهامداران تاثیر بگذارد.که به شکل موثر،محتاج برنامه ریزی کوتاه مدت و واکنش نسبت به تغییرات در شرایط و پیش‌بینی‌ها است.اقلام عمده داراییهای جاری که عبارتند از وجوه نقد، حسابهای دریافتنی و موجودی کالا، در پاسخ به تغییرات  پیرامون شرکت، در تغییر هستند. مـــدیریت سرمایه در گردش،محدوده عمــلیاتی- مــالی است و در مورد کفایــت  داراییـهای جاری و ریســـک ‌بدهیهای‌جاری‌صــحبت‌می‌کــند‌و‌به‌دنبال‌خط‌ مشـــی‌های

 ‌مــناسب‌ برای‌ مدیریت‌ داراییها‌ و ‌بدهیهای‌ جاری‌است ‌تا ‌منافع ‌آن ‌را‌افزایش ‌دهد.(تروئل وسولانو،2006) با هرگونه تغییر در عوامل محیطی سازمان، سرمایه در گردش سریعا تحت تاثیر قرار می‌گیرند. که باید از طریق برنامه‌ریزی میان‌مدت امکان ایجاد تعادل در مقابل تغییرات عوامل محیطی را پیش بینی کند.و ایجاد تعادل در حسابهای مرتبط با آن بسیار حساس است.

  3-1)اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق                   

2-امروزه سربار جانشین دستمزد شده است و مسئله تامین مالی آن به طوریکه به موجب افزایش ارزش افزوده اقتصادی شرکت ها شود و به ارزش سازمان لطمه ای وارد نکند از جمله مسائلی است که فراروی مدیران واحد های تجاری قراردارد.نتایج تحقیق می تواند به مدیران شرکت های قلمرو تحقیق در انتخاب نحوه تامین مالی آن ها و آثار آن بر ارزش افزوده اقتصادی شرکت کمک کند.

3- عدم مدیریت صحیح در تامین مالی هزینه ها و پرداخت ها در برخی موارد موجب گردیده که در بسیاری از موارد منابع مالی کوتاه مدت (سرمایه در گردش ) در مواردی مصرف گردد که ضروری نبوده و هزینه های زیادی برای شرکت در پی داشته باشد و شرکت ها را در تسویه بدهی های کوتاه مدت با مشکل مواجه نمایدو در نهایت موجب کاهش ارزش شرکت گردد.

4-واحدهای انتفاعی بابه کارگیری راهبردهای گوناگون در ارتباط با سرمایه در گردش می توانند میزان نقدینگی و سود آوری شرکت را تحت تأثیر قرار دهند و در نهایت موجب افزایش ارزش افزوده اقتصادی شرکت گردند.

5-در حال حاضر وضعیت نقدینگی شرکت ها در شرایط نامناسبی قرار دارد و اکثر شرکت های ایرانی به علت موقعیت تورمی که در کشور حاکم است ترجیح می دهند تا وجه نقد را به دارایی های دیگر تبدیل کنند و این موضوع باعث می شود که شرکت ها در سرسید بدهی ها درمانده شوند و به اعتبار و ارزش  سازمان لطمه وارد شود.

6-بیشتر مطالعات قبلی در مورد ارزش افزوده اقتصادی، بر سود آوری شرکت و برخی نسبت های سود آوری و عملکرد تمرکز داشته اند.با این حال مطالعات تجربی بیانگر وجود عوامل موثر دیگری مانند نسبت های اهرمی و نوع صنعت ، ساختار سرمایه و مدیریت سرمایه در گردش بر ارزش افزوده اقتصادی است. با توجه به اهمیت موضوع و اینکه به این موضوع در کشور ما کمتر پرداخته شده است، لذا این تحقیق بر پایه تحقیقات صورت گرفته در سایر کشور ها در پی تعیین رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی و سرمایه در گردش در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می باشد.

4-1)بیان مسئله تحقیق

یکی از مفیدترین معیارهای ارزیابی عملکرد و همچنین پیش بینی ارزش سهام شرکتها معیار ارزش افزوده اقتصادی می باشد. مدیریت شرکت قصد دارد بر اساس ارزش افزوده اقتصادی ثروت سهامداران را حداکثر کند.

معیارهای متفاوتی برای اندازه گیری ارزش سهام و قضاوت در مورد عملکرد شرکت وجوددارد. عدم استفاده از معیارهای مناسب برای اندازه گیری عملکرد و ارزش سهام یک شرکت سبب می شود که ارزش شرکت به سمت ارزش واقعی سوق پیدا نکند و در نتیجه موجب متضرر شدن یک گروه از خریداران سهام و بهره گیری از سود فوق العاده توسط گروه دیگری از خریداران شود. (حجازی و حسینی، 1381)

احتمال ورشکستگی برای شرکت هایی که در معرض مدیریت نادرست منابع تامین مالی قرار داردند، حتی با وجود سود آوری مثبت وجود دارد. در حال حاضر وضعیت نقدینگی شرکت ها در شرایط نامناسبی قراردارد و اکثر شرکت های ایرانی به علت موقعیت تورمی که در کشور حاکم است ترجیح می دهند تا وجه نقد رابه دارایی های دیگر تبدیل کنند و این موضوع باعث می شود که شرکت ها در سررسید بدهی ها درمانده شوند و به اعتبار و ارزش سازمان لطمه وارد شود. (رودپشتی و کیانی، 1387)

مدیریت سرمایه در گردش کارا ، شامل برنامه ریزی و کنترل دارایی ها و بدهی های جاری به گونه ای است که ریسک ناتوانی در برآورده کردن تعهدات از یک طرف و اجتناب از سرمایه گذاری بیش از حد در دارایی ها را از طرف دیگر بر طرف نماید و این مسئله با ایجاد توانایی در استفاده از فرصت های سود آوری برای شرکت ها بر افزایش ارزش شرکت موثر است. (یعقوب نژاد و همکاران، 1389)

عدم مدیریت صحیح سرمایه در گردش و همچنین عدم مدیریت صحیح در تامین مالی هزینه ها و پرداخت ها در برخی موارد موجب گردیده که در بسیاری از موارد منابع مالی کوتاه مدت (سرمایه در گردش ) در مواردی مصرف گردد که ضروری نبوده و هزینه های زیادی برای شرکت در پی داشته باشد و شرکت ها را در تسویه بدهی های کوتاه مدت با مشکل مواجه نمایدو در نهایت موجب کاهش ارزش شرکت گردد. (یعقوب نژاد و همکاران ،1389)

:

در یک سازمان دانش محور، که درآن دانش بخش بزرگی از ارزش یک محصول و همچنین ثروت یک سازمان را تشکیل می دهد، روش های سنتی حسابداری،که مبتنی بر دارائی های مشهود و نیزاطلاعات مربوط به عملیات گذشته سازمان هستند، برای ارزش گذاری سرمایه فکری، که بزرگترین وارزشمندترین دارائی برای آنها است، ناکافی هستند. بنابراین، رویکرد سرمایه فکری برای سازمان هایی که می خواهند از ارزش عملکرد شان به خوبی آگاهی داشته باشند، جامع تراست.(سولیون[1]، 2000).

حسابداری مالی سنتی قادر به محاسبه ارزش واقعی شرکتها نمی باشد و تنها به اندازه گیری ترازنامه مالی و دارایی های مشهود اکتفا می کند. سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم می آورد و با بهره گرفتن از آن می توان ارزش آتی شرکتها را نیز محاسبه کرد.  در حقیقت گزارشگری مالی سنتی نمی تواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه کند و فقط به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و دارایی های مشهود اکتفا میکند. این در حالیست که در دهه اخیر شرکتها، توجه ویژه ای را برای اندازه گیری سرمایه فکری برای ارائه گزارش به طرف های ذینفع ابراز کرده و در پی یافتن روشی برای ارزیابی  داراییهای نامشهود داخلی و استخراج ارزش نامشهود، در سازمانها می باشند. در حقیقت سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم می آورد و با بهره گرفتن از آن می توان ارزش آتی شرکت را نیز محاسبه کرد. به این دلیل، تمایل به سنجش و لحاظ کردن ارزش واقعی دارائی های نامشهود سرمایه فکری بیش از پیش نزد شرکتها، سهامداران(سرمایه گذاران) و سایر گروه های ذینفع، افزایش یافته است.(یانگ چو[2] ،2006)

با توجه به موضوع تحقیق که تعیین رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی و شاخص های سرمایه فکری
می باشد سعی بر آن شده است تا با بهره گرفتن از مفاهیم نظری  و مطالعات کتابخانه ای این رابطه تعیین و در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران مشخص گردد.

1–2– بیان موضوع تحقیق:

امروزه جنبه نامشهود اقتصاد، برپایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن، دانش و اطلاعات است. سازمانها برای مشارکت در بازارهای امروز، در هر شکل و نوع برای بهبود عملکرد خود به اطلاعات
و دانش نیازمندند. در جوامع دانش محورِ کنونی، بازده سرمایه های فکری به کار گرفته شده ، بیشتر از بازده سرمایه های مالی اهمیت دارد. این بدان معنی است که در مقایسه با سرمایه های فکری، نقش و اهمیت سرمایه های مالی در تعیین قابلیت سودآوری پایدار ، کاهش چشم گیری یافته اند. (اسمیت[3] ،2009)

همچنین تعیین ارزش اقتصادی با توجه به توسعه بازارهای سرمایه از مهم ترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتبار دهندگان، دولت ها و مدیران است. سرمایه گذاران همواره تمایل دارند تا از میزان موفقیت مدیران در به کارگیری از سرمایه شان آگاهی یابند . آنها علاقه مندند دریابند ازسرمایه گذاری انجام شده چه اندازه ایجاد ارزش شده است .ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلندمدت از مهمترین اهداف شرکت ها محسوب می شود . به این منظورتحلیل گران به دنبال معیاری هستند تا با در نظر گرفتن هزینه ی سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری برای حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند
(مار[5] ،2012).

این تحقیق به دنبال تعیین رابطه بین سرمایه فکری و ارزش افزوده اقتصادی در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران می باشد تا به مدیران و سرمایه گذاران کمک نمایند در انتخاب شرکتهای سودآور و دانش بنیان دقیق باشند. و از سوی دیگر توجه به سرمایه فکری و زیربناهای ایجاد آن تا چه اندازه می تواند بر ارزش افزوده اقتصادی در کشور ایران حاضر اهمیت باشد.

1-3- بیان مسئله تحقیق:

در قرن بیستم اقتصاد مبتنی بر صنعت بود . در این قرن هر شرکتی و هر کشوری که دارایی های فیزیکی و سرمایه های مادی و مشهود بیشتری داشت ثروت بیشتری تولید می کرد. اما قرن 21 اقتصاد مبتنی بر دانش است. سرمایه فکری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیکی و دارایی های مشهود ماست .اروزه سهم سرمایه فکری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و درنتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد .به همین

 دلیل در سطح بنگاه های اقتصادی نیز عملکرد مالی شرکت ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فکری و سرمایه انسانی قرارگیرد.(چن^[6] ،2004)

در سوی دیگر در رویکردهای مبتنی بر دانش، سرمایه فکری موضوعی محوری برای نیل به مزیت رقابتی است. زیرا مزیت رقابتی، موضوعی مهم در تصمیم گیری تلقی می شود. در اقتصاد مبتنی بر دانش، از سرمایه فکری به منظور خلق و افزایش ارزش شرکتها بهره می جویند. موفقیت مدیران بنگاه های اقتصادی، به استفاده اثربخش منابع کمیاب بستگی دارد. امروزه جنبه نامشهود اقتصاد، بر پایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن، دانش و اطلاعات است. (کلین[7] ،2010)

بنابراین با انجام این پژوهش انتظار می رود که سهم سرمایه فکری در تعیین ارزش افزوده اقتصادی در شرکتها مشخص گردد تا سرمایه گذاران در سرمایه گذاری های خود دچار اشتباه نشوند و تخصیص بهینه  منابع در شرکتها با سرمایه فکری بالا به خوبی انجام گردد.  سوالی که  در این تحقیق به دنبال آن هستیم این است که سرمایه های فکری در شرکت رابطه ای با ارزش افزوده اقتصادی آن شرکت دارد ؟  و هرچه سرمایه های فکری یک سازمان بیش تر باشد آیا  ارزش افزوده بیش تری را ایجاد خواهد نمود؟ توجه به سرمایه فکری و رابطه آن با ارزش افزوده اقتصادی می تواند ابعاد جدیدی به مانند ایجاد دانش و نگرش جدید در حوزه ارزش افزوده اقتصادی در سرمایه گذاران و همچنین توجه بیش از پیش مسئولان به اینگونه از سرمایه های پنهان شرکتها در خصوص تغییر از دیدگاه سنتی سرمایه داری و تمرکز بر ارزش های بالقوه شرکتها خواهد شد.

سئوال اصلی پژوهش این است که چه رابطه ای بین سرمایه فکری و ارزش افزوده اقتصادی  وجود دارد؟

1-4- ضرورت انجام تحقیق:

دلایل اهمیت و ضرورت به شرح ذیل می باشد :

1-در پژوهش های داخلی بر روی سرمایه فکری پژوهش هایی انجام شده است اما معیارهای مورد استفاده در اندازه گیری سرمایه فکری در این پژوهش  برای اولین بار است که در داخل کشور انجام می شود.

2-با انجام این پژوهش تاثیر سرمایه فکری بر میزان ارزش افزوده اقتصادی تعیین می شود که با نتایج این پژوهش می توان نقش سرمایه فکری را در قدرت شرکتها برای ایجاد ارزش سهامداران دانست و این در حالی است که در تعیین ارزش سهامداران به این مقوله توجه نشده است.

3-زمانی که سرمایه گذاران بر اساس سود اعلامی شرکت ها، بدون دانستن نقش سرمایه فکری در تعیین ارزش شرکتها ، اقدام به سرمایه گذاری می نمایند ممکن است دچار ضرر شوند زیرا داشتن سود به تنهایی برای ایجاد ارزش کافی نیست. بنابراین انتظار می رود با انجام این پژوهش  سرمایه گذاران بتوانند با توجه به روابط بیان شده در این پژوهش  سرمایه گذاریهای بهینه انجام دهند.

4-انتظار می رود با انجام این پژوهش  و تعیین نقش سرمایه فکری در تعیین ارزش افزوده اقتصادی ، معیارهای سرمایه فکری در گزارشگری مالی نیز مورد توجه تدوین کنندگان استاندارهای حسابدرای قرار گیرد.

دلایل فوق محقق را بر آن داشت که به پژوهش در این مورد به جهت رفع خلاء موجود در پژوهش های داخلی بپردازد.

تحقیقات مختلفی با موضوع  سرمایه فکری در ایران انجام شده است. اما تاکنون پژوهشی در مورد سرمایه فکری و رابطه آن با ارزش افزوده شرکتها در ایران انجام نشده است. بنابراین ، این موضوع از لحاظ مکانی و موضوعی در ایران جدید است چرا که امثال این پژوهش در خارج از کشور انجام شده اما در ایران مانند آن وجود ندارد پس از بابت مکانی جدید است و از آنجاییکه این موضوع قبلاً در ایران پژوهش نشده نیز از جهت موضوعی جدید می باشد.

[1] Sullivan

[2] Young Chu

_[3] Smith

_[4] Bontis

_[5] Marr

_[6] Chen

_[7] Klein

:

در یک سازمان دانش محور، که درآن دانش بخش بزرگی از ارزش یک محصول و همچنین ثروت یک سازمان را تشکیل می دهد، روش های سنتی حسابداری،که مبتنی بر دارائی های مشهود و نیزاطلاعات مربوط به عملیات گذشته سازمان هستند، برای ارزش گذاری سرمایه فکری، که بزرگترین وارزشمندترین دارائی برای آنها است، ناکافی هستند. بنابراین، رویکرد سرمایه فکری برای سازمان هایی که می خواهند از ارزش عملکرد شان به خوبی آگاهی داشته باشند، جامع تراست.(سولیون[1]، 2000).

حسابداری مالی سنتی قادر به محاسبه ارزش واقعی شرکتها نمی باشد و تنها به اندازه گیری ترازنامه مالی و دارایی های مشهود اکتفا می کند. سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم می آورد و با بهره گرفتن از آن می توان ارزش آتی شرکتها را نیز محاسبه کرد.  در حقیقت گزارشگری مالی سنتی نمی تواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه کند و فقط به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و دارایی های مشهود اکتفا میکند. این در حالیست که در دهه اخیر شرکتها، توجه ویژه ای را برای اندازه گیری سرمایه فکری برای ارائه گزارش به طرف های ذینفع ابراز کرده و در پی یافتن روشی برای ارزیابی  داراییهای نامشهود داخلی و استخراج ارزش نامشهود، در سازمانها می باشند. در حقیقت سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم می آورد و با بهره گرفتن از آن می توان ارزش آتی شرکت را نیز محاسبه کرد. به این دلیل، تمایل به سنجش و لحاظ کردن ارزش واقعی دارائی های نامشهود سرمایه فکری بیش از پیش نزد شرکتها، سهامداران(سرمایه گذاران) و سایر گروه های ذینفع، افزایش یافته است.(یانگ چو[2] ،2006)

با توجه به موضوع تحقیق که تعیین رابطه بین ارزش افزوده بازار و شاخص های سرمایه فکری
می باشد سعی بر آن شده است تا با بهره گرفتن از مفاهیم نظری  و مطالعات کتابخانه ای این رابطه تعیین و در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران مشخص گردد.

1-2 بیان موضوع تحقیق:

امروزه جنبه نامشهود اقتصاد، برپایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن، دانش و اطلاعات است. سازمانها برای مشارکت در بازارهای امروز، در هر شکل و نوع برای بهبود عملکرد خود به اطلاعات
و دانش نیازمندند. در جوامع دانش محورِ کنونی، بازده سرمایه های فکری به کار گرفته شده ، بیشتر از بازده سرمایه های مالی اهمیت دارد. این بدان معنی است که در مقایسه با سرمایه های فکری، نقش و اهمیت سرمایه های مالی در تعیین قابلیت سودآوری پایدار ، کاهش چشم گیری یافته اند. (اسمیت[3] ،2009)

همچنین تعیین ارزش اقتصادی و ارزش افزوده بازار با توجه به توسعه بازارهای سرمایه از مهم ترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتبار دهندگان، دولت ها و مدیران است. سرمایه گذاران همواره تمایل دارند تا از میزان موفقیت مدیران در به کارگیری از سرمایه شان آگاهی یابند . آنها علاقه مندند دریابند ازسرمایه گذاری انجام شده چه اندازه ایجاد ارزش شده است .ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلندمدت از مهمترین اهداف شرکت ها محسوب می شود . به این منظورتحلیل گران به دنبال معیاری هستند تا با در نظر گرفتن هزینه ی سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری برای حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند (مار[5] ،2012).

این تحقیق به دنبال تعیین رابطه بین سرمایه فکری و ارزش افزوده بازار در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران می باشد تا به مدیران و سرمایه گذاران کمک نمایند در انتخاب شرکتهای سودآور و دانش بنیان دقیق باشند. و از سوی دیگر توجه به سرمایه فکری و زیربناهای ایجاد آن تا چه اندازه می تواند بر ارزش افزوده اقتصادی در کشور ایران حاضر اهمیت باشد.

1-3- بیان مسئله تحقیق:

در قرن بیستم اقتصاد مبتنی بر صنعت بود . در این قرن هر شرکتی و هر کشوری که دارایی های فیزیکی و سرمایه های مادی و مشهود بیشتری داشت ثروت بیشتری تولید می کرد. اما قرن 21 اقتصاد مبتنی بر دانش است. سرمایه فکری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیکی و دارایی های مشهود ماست .اروزه سهم سرمایه فکری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و درنتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد .به همین

 دلیل در سطح بنگاه های اقتصادی نیز عملکرد مالی شرکت ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فکری و سرمایه انسانی قرارگیرد.(چن^[6] ،2004)

در سوی دیگر در رویکردهای مبتنی بر دانش، سرمایه فکری موضوعی محوری برای نیل به مزیت رقابتی است. زیرا مزیت رقابتی، موضوعی مهم در تصمیم گیری تلقی می شود. در اقتصاد مبتنی بر دانش، از سرمایه فکری به منظور خلق و افزایش ارزش شرکتها بهره می جویند. موفقیت مدیران بنگاه های اقتصادی، به استفاده اثربخش منابع کمیاب بستگی دارد. امروزه جنبه نامشهود اقتصاد، بر پایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن، دانش و اطلاعات است. (کلین[7] ،2010)

بنابراین با انجام این پژوهش انتظار می رود که سهم سرمایه فکری در تعیین ارزش افزوده بازار در شرکتها مشخص گردد تا سرمایه گذاران در سرمایه گذاری های خود دچار اشتباه نشوند و تخصیص بهینه  منابع در شرکتها با سرمایه فکری بالا به خوبی انجام گردد.  سوالی که  در این تحقیق به دنبال آن هستیم این است که سرمایه های فکری در شرکت رابطه ای با ارزش افزوده بازار آن شرکت دارد ؟  و هرچه سرمایه های فکری یک سازمان بیش تر باشد آیا  ارزش افزوده بیش تری را ایجاد خواهد نمود؟ توجه به سرمایه فکری و رابطه آن با ارزش افزوده بازار می تواند ابعاد جدیدی به مانند ایجاد دانش و نگرش جدید در حوزه ارزش افزوده بازار در سرمایه گذاران و همچنین توجه بیش از پیش مسئولان به اینگونه از سرمایه های پنهان شرکتها در خصوص تغییر از دیدگاه سنتی سرمایه داری و تمرکز بر ارزش های بالقوه شرکتها خواهد شد.

سئوال اصلی پژوهش این است که چه رابطه ای بین سرمایه فکری و ارزش افزوده بازار وجود دارد؟

1-4- ضرورت انجام تحقیق:

دلایل اهمیت و ضرورت به شرح ذیل می باشد :

1-در پژوهش های داخلی بر روی سرمایه فکری پژوهش هایی انجام شده است اما معیارهای مورد استفاده در اندازه گیری سرمایه فکری در این پژوهش  برای اولین بار است که در داخل کشور انجام می شود.

2-با انجام این پژوهش تاثیر سرمایه فکری بر میزان ارزش افزوده بازار تعیین می شود که با نتایج این پژوهش می توان نقش سرمایه فکری را در قدرت شرکتها برای ایجاد ارزش سهامداران دانست و این در حالی است که در تعیین ارزش سهامداران به این مقوله توجه نشده است.

3-زمانی که سرمایه گذاران بر اساس سود اعلامی شرکت ها، بدون دانستن نقش سرمایه فکری در تعیین ارزش شرکتها ، اقدام به سرمایه گذاری می نمایند ممکن است دچار ضرر شوند زیرا داشتن سود به تنهایی برای ایجاد ارزش کافی نیست. بنابراین انتظار می رود با انجام این پژوهش  سرمایه گذاران بتوانند با توجه به روابط بیان شده در این پژوهش  سرمایه گذاریهای بهینه انجام دهند.

4-انتظار می رود با انجام این پژوهش  و تعیین نقش سرمایه فکری در تعیین ارزش افزوده بازار ، معیارهای سرمایه فکری در گزارشگری مالی نیز مورد توجه تدوین کنندگان استاندارهای حسابدرای قرار گیرد.

دلایل فوق محقق را بر آن داشت که به پژوهش در این مورد به جهت رفع خلاء موجود در پژوهش های داخلی بپردازد.

تحقیقات مختلفی با موضوع  سرمایه فکری در ایران انجام شده است. اما تاکنون پژوهشی در مورد سرمایه فکری و رابطه آن با ارزش افزوده شرکتها در ایران انجام نشده است. بنابراین ، این موضوع از لحاظ مکانی و موضوعی در ایران جدید است چرا که امثال این پژوهش در خارج از کشور انجام شده اما در ایران مانند آن وجود ندارد پس از بابت مکانی جدید است و از آنجاییکه این موضوع قبلاً در ایران پژوهش نشده نیز از جهت موضوعی جدید می باشد.

[1] Sullivan

[2] Young Chu

_[3] Smith

_[4] Bontis

_[5] Marr

_[6] Chen

_[7] Klein

هزینه‌های انتخاب نادرست، بخش مهمی از اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام را به خود اختصاص می‌دهند. اگر چه مدل‌های مورد استفاده در پژوهش‌های محققینی که در این زمینه پژوهش نموده‌اند غالبا مشابه است ولی نتایج بدست آمده از تحقیقات مختلف در مورد رابطه بین هزینه‌های انتخاب نادرست و اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، اختلاف زیادی با یکدیگر دارند.

ویژگی‌های خاص صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک همچون مدیریت حرفه ای، تنوع‌پذیری و نقدشوندگی بالا باعث کاهش ریسک سیستماتیک و در نتیجه کاهش اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام می‌گردد. پراکندگی مالکیت و گزارش‌های بهنگام در مورد ارزش جاری سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به همراه کنترل‌های موثر موجود، سبب استقرار سیستم راهبری شرکتی مناسب در نوع آنها می‌گردد.نوع حاکمیت شرکتی تاثیر بسزایی در کاهش عدم‌تقارن اطلاعات و بالطبع هزینه‌های انتخاب نادرست در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارد(احمد پور و رسائیان،1385).

طرح و ایده تشکیل شرکت‌های سرمایه‌گذاری،برای اولین بار در سال 1868 در کشور انگلستان به دنبال شکل‌گیری تراست خارجی و مستعمراتی دولت، به وجود آمد. هدف از تشکیل این شرکت‌ها، فراهم آوردن امکانات و ابزارهایی برای سرمایه‌گذاران مبتدی و معمولی بود تا از طریق تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری، بتوانند موجبات کاهش ریسک را فراهم آورند.

ویژگی خاص صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و شرایط خاص حاکم بر آن‌ ها عدم‌تقارن اطلاعات در آن‌ ها را کاهش می‌دهد لذا انتظار می‌رود اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ناشی از هزینه‌‌‌های نادرست،در آن‌ ها بسیار اندک باشد.

از مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، مدیریت حرفه ای، تنوع‌پذیری و نقدشوندگی بسیار بالا را می‌توان نام برد. این سه ویژگی باعث کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شوند.چون ریسک سرمایه‌گذاری با اختلاف پیشنهادی قیمت خرید و فروش سهام رابطه مثبت دارد در نتیجه کاهش آن باعث کاهش اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام می‌گردد(احمد پور و رسائیان،1385).

با توجه به اینکه صورت‌های مالی، اطلاعات مربوط و با ارزشی را برای گروه‌های برون سازمانی فراهم ‌ کند، اتکای شدید بر اعداد حسابداری و به ویژه سود، انگیزه‌های قدرتمندی را برای مدیران فراهم می‌کند تا سود را به نفع خودشان دستکاری کنند.مدیریت سود، الزاما عملکرد واقعی شرکت را منعکس نمی‌کند و ممکن است منجر به ارائه اطلاعات نادرستی در مورد شرکت شود و در نتیجه باعث قضاوت نادرست سهامداران و سرمایه گذاران در مورد عملکرد شرکت شود.

هدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی درباره وضعیت، عملکرد و انعطاف پذیری مالی است که برای استفاده کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی، مفید واقع شود. بنابراین می‌توان گفت در صورت دستکاری صورت‌های مالی، به هدف و فلسفه وجودی صورت‌های مالی خدشه وارد می‌شود. به علاوه وجود بسترهایی چون تضاد منافع و عدم‌تقارن اطلاعاتی بین مالکیت و مدیریت از یک طرف و بروز رسوایی‌های مالی از طرف دیگر، بر اهمیت موضوع مدیریت سود افزوده‌اند. برای جلوگیری و کنترل مدیریت سود، باید شناختی عمیق از انگیزه‌ها و اهداف اعمال مدیریت سود کسب نمود.

مدل‌های تحلیلی متعددی روشن ساخته اند که میزان مدیریت سود فرصت طلبانه به تناسب سطح عدم‌تقارن اطلاعاتی افزایش می‌یابد. برای مثال دی [1] (1988) و ترومن و تیتمن [2] (1988) به صورت تحلیلی نشان دادند که وجود عدم‌تقارن اطلاعاتی بین مدیریت و سهامداران یک شرط اساسی برای مدیریت سود است. دی [3] (1988) فرض کرد که بین گروه‌های سهامداران هم پوشانی وجود دارد. سهامداران فروشنده به مدیریت اجازه می‌دهند که به منظور القای یک تصویر مناسب به گروه خریداران، ازیک سیاست مشخص مدیریت سود پیروی نماید. دراین مدل، مدیر از یک مزیت اطلاعاتی نسبت به سهامداران برخوردار است. درنتیجه عدم‌تقارن اطلاعاتی یک شرط ضروری برای مدیریت سود دراین وضعیت است.

1-2     بیان موضوع و ابعاد آن

در بازارهای سرمایه­ای که تعداد افراد دارای اطلاعات محرمانه زیاد هستند و یا این افراد از مزیت اطلاعاتی بالایی برخوردار می­باشند، احتمال عدم‌تقارن اطلاعات یا نابرابری افزایش می­یابد. اندازه بازار به نوبه خود، هزینه معاملات اوراق بهادار را تحت تاثیر قرار می­دهد. بنابراین وسعت عدم‌تقارن اطلاعات، با میزان هزینه­ های معامله رابطه مستقیم خواهد داشت .

براساس تحلیل­های تئوریک و شواهد تجربی، افزایش عدم‌تقارن یا نابرابری اطلاعات، با کاهش تعداد معامله­گران، هزینه­ های زیاد معاملات، نقدینگی پائین اوراق بهادار و حجم کم معاملات رابطه دارد و در مجموع منجر به کاهش سودهای اجتماعی ناشی از معامله می­ شود. در ادامه استدلال می­ شود که باید هدف مقررات افشاء، تعدیل اثرات نامطلوب ناشی از نابرابری در بازار سرمایه باشد(فدایی نژاد،1373)

1-3     ضرورت و اهمیت تحقیق

• عدم‌تقارن اطلاعاتی بازده ناشی از سرمایه‌گذاری برای سرمایه گذاران را تحت الشعاع قرار داده است. ارزیابی بازده‌ی سهام بر مبنای عدم‌تقارن اطلاعاتی، تنها راه منطقی (قبل از ارزیابی ریسک‌) است که سرمایه گذاران می‌توانند برای مقایسه سرمایه‌گذاری‌های جایگزین ومتفاوت از هم انجام دهند.
• تخصیص بهینه منابع مالی و انتشار به موقع گزارش‌های مالی یکی از مهمترین اقدامات در حوزه سرمایه‌گذاری است که به جرأت می‌توان گفت نتیجه نهایی همه تلاشهای مدیریت سرمایه‌گذاری در این مرحله نمود پیدا می‌کند. یکی از نتایج تخصیص و انتشار بهینه اطلاعات، افزایش کیفیت سود شرکت‌‌ها است .
• در بازاری که عدم‌تقارن اطلاعاتی فاحشی وجود دارد، سرمایه گذاران از اطمینان نسبی برای سرمایه‌گذاری برخوردار نیستند و سازوکارهای بازار هم به سمت کارایی حرکت نمی‌کند، بنابراین عامل با اهمیت جذب سرمایه‌گذاری ساختار منسجم اطلاعات می‌باشد.
• درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻮد ﻗﺼﺪ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺮف واﻗﻌﻴﺎت و ارزش واﻗﻌﻲ واﺣﺪ ﺗﺠﺎری اﺳﺖ ، ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻳﺮادی ﺑﺮ آن وارد داﻧﺴﺖ؛ﻧﮕﺮاﻧﻲ زﻣﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف ﻣﺪﻳﺮان از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻮد ، ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮای ﮔﻤﺮاﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﺮﻛﺖ اﺳﺖ. ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﻬﻢﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮی ﺑﻪ رﻗﻢﺳﻮد ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﻲ دارﻧﺪ، اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﺟﻨﺒﻪی رﻓﺘﺎری، اﻫﻤﻴﺖﺧﺎصﺧﻮد را دارد.
• اکثر اوقات عدم موفقیت سرمایه گذاران در بازار سرمایه،معلول ناتوانی آنها در انجام پیش بینی‌های مناسب از متغیرهای مربوطه با توجه به اطلاعات نادرست است. بنابراین چنانچه با بهره گرفتن از ابزارها و یا مدل‌های مناسب بتوانیم متغیرهای ضروری تصمیم گیری را با توجه به اطلاعات متقارن با دقت بیشتری پیش بینی کنیم، بازار در جهت کارایی حرکت خواهد کرد.
• انجام تحقیقی در ارتباط با تعیین رابطه بین عدم‌تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود در صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری در کشورمان ضروری به نظر می‌رسد.

1-4     بیان مساله

اطلاعات حسابداری اطلاعات نسبتاً دقیقی به آنهایی که در بازار هستند ارائه می‌کنند. این اطلاعات به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا اقدامات عملیاتی شرکت را درک نموده و بنابراین عدم‌تقارن اطلاعات بین سرمایه گذاران و مدیریت را کاهش دهند ( آرم استرانگ و بتاچاریا، 2010). محیط اطلاعاتی به احتمال زیاد اثرات جانبی زیادی بر اطلاعات حسابداری تحمیل می‌کند : درجه عدم‌تقارن اطلاعات شرکت می‌تواند بوسیله سیستم ارائه اطلاعات موثر که محیطی شفاف برای گزارش‌های مالی شرکت و حسابداری کیفیت سود ایجاد می‌کند ، کاهش یابد. مدیران تحت نظارت شدیدتر ، گزارش‌های حسابداری با کیفیت بیشتری ارائه می‌کنند که افزایش در  کیفیت سود شرکت را میسر می‌سازد(هانتون 2006 و زیا و لو 2005). از یک سو ، سرمایه گذاران موسسه‌ای ممکن است از برتری حرفه‌ای خود  به منظور نظارت بر مدیریت شرکت‌ها و شرکت در امور اداره شرکت‌ها استفاده کنند ، در نتیجه سودهای بر مبنای رفتار مدیریت سود را خنثی کنند (بروس و کینی 1990 و هنگ 2006). از سوی دیگر نگرانی درباره تاثیر منفی آنها ، به صورت رفتار کوته بینانه می‌تواند میزان مدیریت سود را تشدید کرده و کیفیت سود را کاهش دهد(دنگ و تنگ 2010)

گزارشگری مالی یکی از مهمترین فرآورده‌های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری اقتصادی استفاده کنندگان در خصوص ارزیابی عملکرد و توانایی سودآوری بنگاه اقتصادی است (بوشی و نو، 2000). شرط لازم برای دستیابی به این هدف، اندازه گیری و ارائه اطلاعات، به نحوی است که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت‌های آتی بنگاه اقتصادی موثر افتد (دنگ و تنگ، 2010). به بیان دیگر تعدد و فراوانی گزارش‌های مالی به نوعی آگاهی و اطلاعات سهامداران خرد که دسترسی کمتری به اطلاعات را دارند، افزایش می‌دهد (حکیم و همکاران، 2008).یکی از مهمترین عوامل در تصمیم گیری صحیح سهامداران شرکت‌ها،اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری یا عدم سرمایه‌گذاری است که اگر به درستی فراهم و پردازش نشوند اثرات منفی برای فرد یا نهاد تصمیم گیرنده خواهد داشت از سوی دیگر نوع و چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حائز اهمیت است (کان و وینتون، 1998). در صورتی که اطلاعات مورد نیاز به صورتی نامتقارن در بین سهامداران توزیع شود(انتقال اطلاعات به صورت نابرابر بین سهامداران صورت گیرد)می تواند نتایج متفاوتی را نسبت به تصمیم گیری در ارتباط با یک موضوع واحد سبب شود.بنابراین قبل از اینکه خود اطلاعات برای سرمایه گذاران، سهامداران و سایر ذینفعان مهم باشد،این کیفیت توزیع اطلاعات است که باید به صورت دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد (فنگ و هونگ، 2007).زمانی که عدم‌تقارن اطلاعاتی در رابطه با سهام یک شرکت افزایش یابد ارزش ذاتی آن با ارزشی که سرمایه گذاران در بازار سرمایه برای سهام مورد نظر قائل می شوند متفاوت خواهد بود. در نتیجه ارزش واقعی سهام شرکتها با ارزش مورد انتظار سهامداران تفاوت خواهد داشت (جمیبالوو و همکاران، 2002).کنگ و شیوداسانی، (1995)، به این نتیجه رسیدند که فراوانی گزارش‌های مالی بیشتر باعث کاهش اطلاعات نامتقارن خواهد شد و با گذشت زمان تاثیر آن بر کاهش اطلاعات نامتقارن بیشتر خواهد شد. همچنین آن‌ ها نتایج مشابهی را در ارتباط با تغییرات اجباری در فراوانی گزارش‌های مالی به دست آورند. در این پژوهش ارزیابی رابطه بین عدم‌تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود در صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بنابراین ما در این پژوهش به دنبال پاسخ این سوال هستیم که:

چه رابطه ای بین عدم‌تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود در صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری وجود دارد؟

[1]. Dye

[2]. Truman, B. & Titman

[3]. Dye

یکی از عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است. درصورتی‌که اطلاعات موردنیاز به‌صورتی نامتقارن بین افراد توزیع شود، می‌تواند منجر به نتایج متفاوت نسبت به موضوعی واحد شود. بنابراین قبل از اینکه خود اطلاعات برای فرد تصمیم‌گیرنده مهم باشد، این کیفیت توزیع اطلاعات است که باید مورد ارزیابی قرار گیرد (قائمی و وطن‌پرست، 1384).

یکی از نکات مهم در بورس اوراق بهادار، بحث کارایی بازار است که بر طبق آن تمام اطلاعات موجود در بازار، اثر خود را بر روی قیمت سهام منعکس می‌کنند. شاید بتوان از دیدگاه فرضیه بازار کارا، دلیل وجود حسابداری را عدم‌تقارن اطلاعاتی بیان کرد که در آن‌یکی از طرفین مبادله، اطلاعات بیشتری را نسبت به‌طرف مقابل در اختیار دارد. این امر به علت معاملات و اطلاعات درون‌گروهی به وجود می‌آید (احمد پور کاسگری و عجم، 1389).

تعیین و ایجاد ساختار بهینه سرمایه و یا حرکت به سمت آن می‌تواند بر ارزش شرکت و ثروت سهامداران تأثیر بگذارد. بدون اطلاع از هزینه سرمایه، شرکت نمی‌تواند تصمیم بگیرد که از چه ابزاری برای گردآوری وجوه لازم برای سرمایه‌گذاری بلند‌مدت استفاده کند و به دلیل محدودیت در منابع، واحدهای اقتصادی باید ترکیبی از منابع تأمین مالی را انتخاب کنند که حداقل هزینه سرمایه را دربرداشته باشد (عثمانی، 1381).

هزینه سرمایه یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین ابزارها در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مالی و مدیریتی است که از عوامل متعددی متأثر می‌شود. همچنین با توجه به این‌که توان جذب سرمایه و تأمین مالی شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین ارکان موردنیاز برای باقی ماندن در بازار رقابتی امروز است، وجود بازار سرمایه و حضور فعال و گسترده سرمایه‌گذاران در چنین بازارهایی یکی از نیازهای انکارناپذیر برای رشد اقتصاد ملی کشورهاست.

معمولاً زمانی که اطلاعات تازه‌ای از وضعیت شرکت‌ها در بازار منتشر می‌شود، این اطلاعات توسط تحلیل‌گران، سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌ کنندگان مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و بر مبنای آن، تصمیم‌گیری نسبت به خرید یا فروش سهام صورت می‌پذیرد. بنابراین، در صورت انتشار محرمانه و ناهمگون اطلاعات، واکنش‌های متفاوتی از سوی سرمایه‌گذاران به‌واسطه وجود عدم‌تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه ایجاد می‌شود که این امر تحلیل‌های نادرست و گمراه‌کننده‌ای را از وضعیت جاری بازار به همراه خواهد داشت. در این حالت، سرمایه‌گذاران کوچک تمایلی به سرمایه‌گذاری نخواهند داشت و این مسئله درنهایت منجر به افزایش هزینه سرمایه شرکت به میزان ریسکی می‌شود که باید به‌وسیله سرمایه‌گذاران کمتر تحمل شود (لامبرت و هم پژوهان، 2006).

مسئله اصلی این تحقیق ارزیابی رابطه بین فراوانی بند‌های گزارش حسابرس و اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد و در پی پاسخ به این سؤال هستیم که چه ارتباطی بین فراوانی بندهای گزارش حسابرس با اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه شرکت‌ها وجود دارد؟

1-2     بیان موضوع و ابعاد آن

یکی از مهم‌ترین عوامل در تصمیم‌گیری صحیح سهامداران شرکت‌ها،  اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری یا عدم سرمایه‌گذاری است که اگر به‌درستی فراهم و پردازش نشوند اثرات منفی برای فرد یا نهاد تصمیم‌گیرنده خواهد داشت. از سوی دیگر نوع و چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حائز اهمیت است (هلی و پالیپو،  2001). درصورتی‌که اطلاعات موردنیاز به‌صورتی نامتقارن در بین سهامداران توزیع شود (انتقال اطلاعات به‌صورت نابرابر بین سهامداران صورت گیرد) می‌تواند نتایج متفاوتی را نسبت به تصمیم‌گیری در ارتباط با یک موضوع واحد سبب شود. بنابراین، قبل از اینکه خود اطلاعات برای سرمایه‌گذاران، سهامداران و سایر ذینفعان مهم باشد، این کیفیت توزیع اطلاعات است که باید به‌صورت دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد (مد،  2005). زمانی که عدم‌تقارن اطلاعاتی در رابطه با سهام یک شرکت افزایش یابد ارزش ذاتی آن باارزشی که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه برای سهام موردنظر قائل می‌شوند متفاوت خواهد بود. درنتیجه، ارزش واقعی سهام شرکت‌ها باارزش مورد انتظار سهامداران تفاوت خواهد داشت (هوگس و همکاران،  2007).

گزارش‌ها و صورت‌های مالی، یکی از مهمترین اجزاء سیستم مدیریت است. وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل‌مقایسه یکی از ارکان اصلی پاسخ‌گویی مدیران اجرایی و از نیازهای اساسی تصمیم‌گیری اقتصادی است. به منظور بقاء بازارهای سرمایه لازم است سرمایه‌گذاران اطلاعات شرکت‌ها را صحیح، کامل، قابل اطمینان و به موقع بدانند. تحقیقات انجام گرفته نشان  می‌دهد که افشا و شفافیت بیشتر، منافع متعددی برای شرکت‌ها به دنبال خواهد داشت: سرمایه‌گذاری بلندمدت از سوی سرمایه‌گذاران، بهبود دسترسی به سرمایه جدید، هزینه سرمایه کمتر، مدیریت معتبر و مسئول‌تر و نهایتا قیمت سهام بالاتر.

یکی از اثرات منفی جدایی مالکیت از مدیریت، عدم‌تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران است. عدم‌تقارن اطلاعاتی به وسیله ی اطلاعات معتبر و شفاف کاهش داده می‌شود. بنابراین، باید ریسک متصور سرمایه‌گذاران نیز کاهش یابد (فرناندو2008). فرانسیس و همکاران (2005) دریافتند که اطلاعات بیشتر، هزینه سرمایه را از طریق بهبود تسهیم ریسک، کاهش می‌دهد.

1-3     ضرورت و اهمیت تحقیق

1. اهمیت این تأثیرات و لزوم بررسی آن‌ ها در کشورهای درحال‌توسعه که بازار سرمایه به‌تدریج در آن‌ ها در حال رونق گرفتن می‌باشد، بیشتر است. زیرا که حمایت از سهامداران اقلیت به رشد و توسعه بازارهای سرمایه و تخصیص بهینه منابع، در این کشورها کمک شایانی می‌کند.
2. ازآنجایی‌که سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل، مهم‌ترین گروه فعال در بازار بورس هستند، پس تصمیم‌گیری مناسب آن‌ ها بر پایه اطلاعات صحیح و بهنگام می‌تواند در هدایت سرمایه‌ها و تخصیص بهینه آن‌ ها، نقش بسزایی داشته باشد. پس تأثیر سرمایه‌گذاران عمده بر تصمیمات مالی مدیریت از قبیل ساختار سرمایه و هزینه سرمایه از اهمیت به سزایی برخوردار است.
3. با توجه به پیشینه این موضوع، تاکنون به‌طور مستقیم رابطه بین فراوانی بندهای گزارش حسابرس با عدم‌تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در کشور ما مورد بررسی قرار نگرفته است.