بررسی پیر و پیرمغان در آثار شاعران پیش از حافظ با محوریت سنایی، عطار و خواجو و مقایسه ی آن با حافظ |
ضمناً از آنجا که پیر مراد حافظ ویژگیهای پیران قلندری[2] را دارد، در آثار سایر شاعران نیز این نوع پیر و مسائل مربوط به آن باید برای رسیدن به نتایجی در مورد پیر حافظ، مد نظر قرار گیرد. از همین رو «پیران تصوف» در آثار مورد مطالعه به صورت گذرا، و «پیران قلندری» و مباحث مربوط بدانها مفصلتر بررسی شدهاند. و چون پیران قلندری اغلب در قلندریات و به ویژه در قالب غزل به چشم میخورند، لذا منابع مورد استناد، اغلب دیوان شاعران مذکور بوده است. هرچند سایر آثار ایشان نیز برای یافتن مطالب مربوط به موضوع تحقیقی حاضر اجمالاً مورد مطالعه قرار گرفته است.
برای ورود به موضوع مورد پژوهش، در ابتدا مطالبی کلی راجع به عرفان و تصوف، معرفی برخی مکتبها و فرقههای مهم مورد نیاز این پژوهش از قبیل ملامتیه و قلندریه آورده شده، و سپس تأثر حافظ از پیشینیان، مشرب حافظ، نظر حافظ راجع به پیر و بحث ارادت رسمی داشتن یا نداشتن او به فردی خاص، بررسی نظرات ارائه شده
دربارهی پیر مغان حافظ، شیخ صنعان و دو مسئلهی مهم مربوط به پیر مغان یعنی شراب و جام جم مباحث دیگر مطرح شده در این تحقیق هستند. بسامد کاربرد پیر و مشتقات آن در شعر (دیوان اشعار و آثاری که در آنها کاربرد پیر نسبتاً چشمگیر باشد.) چهار شاعر مورد بحث نیز در قالب جدولهایی نشان داده شده است.
ضمناً از آنجا که هدف این تحقیق شناخت پیر حافظ (با توجه به آثار پیشینیان او) است، لذا مطالعهی آثار پیشینیان حافظ فقط به منظور آشنایی با سابقهی کاربرد پیر و چگونگی آن، و نیز آگاهی از سیر فکری، ادبی، فرهنگی، عقیدتی، سنتهای شعری و… پیش از حافظ است تا سرچشمههای «پیر» و به ویژه «پیر مغان» او معلوم شود. لذا استناد به آثار شاعران پیش از حافظ اغلب در قالب شاهد مثال و در داخل مباحث مطرح شده مربوط به کل بحث یا مربوط به حافظ آمده و به هیچ یک از شاعران پیشین بخشی جداگانه اختصاص نیافته است.
نکتهی قابل ذکر در مورد ارجاعنویسی این است که اگرچه ارجاع نویسی به روش APAانجام شده است، اما برای سهولت مقایسه، ارجاعنویسی داخل متنی ابیات و مطالب ذکر شده از آثار چهار شاعر مورد بحث، مستقیماً با ذکر نام کتاب صورت گرفته است و علاوه بر شمارهی صفحه، معمولاً شمارهی شعر یا غزل مورد ارجاع هم با حرف ش مشخص شده است. در مورد ارجاعات دیوان حافظ هم، چون چاپهای متعددی از دیوان حافظ، و از انتشاراتیهای مختلف وجود دارد، برای راحتی در ارجاع به ابیات، به ویژه برای خوانندگان، شماره و بیت غزل بر اساس نسخهی تصحیح غنی و قزوینی، به صورت (دیوان حافظ، شماره بیت/شماره غزل) آورده شده است.
1- راجع به قلندریات در بخش مربوط به قلندریه توضیح داده شده است.
2- در مبحث پیر در مورد پیران قلندری توضیحاتی ارائه شده است.
[دوشنبه 1400-05-04] [ 05:52:00 ب.ظ ]
|