ﻳﻜـﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎی ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ ، رﺿﺎﻳﺖ از ﺗـﺼﻮﻳﺮ ذﻫﻨـﻲ ﺑـﺪﻧﻲ و ﻧﮕـﺮش ﻣﺜﺒـﺖ ﺑـﻪ ﺟـﺴﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(کوشان و واقعی،2007). ﻣﻔﻬﻮم رﺿﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﺗﺠﺮﺑـﻪ دروﻧـﻲ اﺳـﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻴﺠﺎن ﻫﺎ و ﻧﺒﻮد اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﻣﻨﻔـﻲ را در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد(روید،2005). کش(2002) تصور از بدن را به صورت احساسات شخصی در رابطه با اندام و ظاهر تعریف می کند.

رﺿﺎﻳﺖ دروﻧﻲاﻧﺴﺎن ﻫﺎ از رﺷﺪ ﻓـﺮدی واﺟﺘﻤﺎﻋﻲو ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺎزﺷﻲ ﻧﺸﺄت ﻣﻲ گیرد(فانک ،2006). ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺪن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﺣﺴﺎﺳﺎت، ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ارزش های ﯾﮏ ﻓﺮد درﺑﺎره ﺑﺪن و کارکرد های آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ (ﻫﺎﺑﻠﯽ و ﮐﻮﺋﯿﻦ ﻻن ،2003) نیز یکی از ﻋﻨﺎﺻر اﺻﻠﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﮕﺮش ﻓﺮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﮕﺮش درﺑﺎره ﺧﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ذﻫﻨﯽ از ﺗﻦ و ﻧﮕﺮش درﺑﺎره درﻣﺎن و ﻋﻼﯾﻢ بیماری می باشد(بلاندر ،1994). ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺪﻧﯽ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﺼﻮر ﻓﺮد از ﺧﻮد اﺳﺖ زﯾﺮا ﻇﺎﻫﺮ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻓﺮد، اوﻟﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻮرداﻓﺮاد ﺑﺎ ﻓﺮد دﯾﮕﺮ، ﻣﻮرد ﻗﻀﺎوت ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد(دلامتر ،2002).

سنجش میزان رضایت از بدن و تویر بدنی مطلوب جهت براورد مشکلات احتمالی بعدی، از اهمیت زیادی برخوردار است( جونز، 2001). از اینرو در این پژوهش تلاش میشود ضمن معرفی یک ابزار جامع و جدید در حیطه سنجش رضایت بدن، ویژگی های روان سنجی آن نیز مورد ارزشیابی قرار گیرد.

1-2- بیان مسئله

دختران آفریقایی – آمریکایی دارای اضافه وزن و چاقی در مقابل دختران با وزن طبیعی، خودکارآمدی کمتری را گزارش می کنند. این دختران نسبت به نظر همسالانشان درباره خودشان و توده ی بدنی شان نگرانی بیشتری را ابراز می کردند. همچنین رضایت از تصویر ذهنی بدن در دختران به مراتب کمتر از پسران بوده و با نمایه توده ی بدنی رابطه مثبت معنی داری دارد(پهلوان زاده، 2005)

عمیدی، غفرانی پور، و حسینی (1386) در تحقیقی نشان دادند که با این که بین توده ی بدنی و رضایت از تصویربدن رابطه مثبت معنی داری وجود دارد، ولی نمرات رضایت از ظاهر دختران نشان داد که تنها دختران لاغر و بلند قد از ظاهر خود راضی بودند و بیشتر دختران با آ نکه قد و وزن طبیعی داشتند، باز هم از ظاهر خود ناراضی بوده و تمایل به قدکشیدن داشتند.

بعضی از دختران در عین برخورداری از قد بلند و وزن متناسب از نحوه توزیع چربی بدن خود (به شکل چربی زنانه) ناراضی بودند. دختران، جدای از وزن و توده بدنی خود، تصویر ذهنی بدنی مناسبی ندارند و تحت فشارهای اجتماعی به لاغرشدن تمایل دارند ( مک کیب،2001). یکی از زمینه های ارتباطی افراد با یکدیگر و احساسی که نسبت به خود دارند، از ترکیب بدن و آمادگی جسمانی شان سرچشمه می گیرد ( دیویس،1997).

به طور مثال؛ عمیدی و همکاران ( 1386) در تحقیق خود برای اندازه گیری رضایت از تصویر تن اقدام به ساخت یک پرسش نامه محقق ساخته کرده اند که 17 سؤال دارد و برای روایی آن فقط از روش روایی محتوا با بهره گرفتن از نظر صاحب نظران استفاده شده است.

بهرام و همکاران(1381)نیز در تحقیق خود برای اندازه گیری میزان رضایت از تصویر تن از یک پرسش نامه محقق ساخته ی خود -توصیفی استفاده کرده اند که فقط پایایی آن به روش آلفای کرونباخ بر روی یک نمونه ی تصادفی کوچک به روش پایلوت اجرا شده است، و در زمینه ی مشخصات روان سنجی دیگر آن هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست.

پرسشنامه ارزیابی فراشناخت بدشکلی بدن ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﯿــﺐ ﺷــﺎﻣﻞ ﭼﻬــﺎر ﻋﺎﻣــﻞ : راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ (در ﻣﻮرد ﻇـﺎﻫﺮ) ﻋﯿﻨﯿـﺖ، ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ اﻓﮑﺎر ( درآﻣﯿﺨﺘﮕﯽ اﻓﮑﺎر )ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﯾﻤﻨﯽ در ﻣـﻮرد ﺑﺪﺷـﮑﻠﯽ ﺑﺪن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. این ابزار توسط ربیعی،صلاحیان،بهرامی،پالاهنگ،(1390) ساخته شده است و مولفه فراشناختی اختلال بدشکلی بدن را می سنجد و رضایت بدن افراد سالم را نمی سنجد.

مقیاس اصلاح شده وسواسی فکری عملی ییل – براون برای اختلال بدشکلی بدن (فیلیپس، هولاندر، ریسمن، آرنوتیز، دیکریا و گودمن ، 1997):یک ابزار خود سنجی 12 سوالی است که شدت علائم اختلال بدشکلی بدن را می سنجد و دارای یک ساختار مرتبه ای دو عاملی و دو سوال اضافی است. این عوامل عبارتند از : 1- وسواس های فکری 2- وسواس های عملی و دو سوال اضافی در مورد بینش واجتناب . در ایران نیز ربیعی و همکاران(1388) نسخه فارسی BDD-YBOCS هنجاریابی کرده اند. این پرسشنامه نیز نارضایتی بدن را می سنجد و مولفه مثبت رضایت از بدن را نادیده می گیرد.

ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪی ﺧـﻮد ﺑـﺪﻧﻲ 46 ﻣـﺎده دارد ﻛـﻪ ﺑـﻪ صورت 5 درﺟﻪ ای (از ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎراﺿـﻲ ﺗـﺎ ﺑﺴـﻴﺎر راﺿـﻲ) ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣﻲ ﺷـﻮﻧﺪ .اﻳـﻦ ﭘﺮﺳﺸـﻨﺎﻣﻪ 6 ﻣﺆﻟﻔـﻪ ارزﺷـﻴﺎﺑﻲ ﻗﻴﺎﻓــﻪ، ﺟﻬــﺖ ﮔﻴــﺮی ﻗﻴﺎﻓــﻪ، ارزﺷــﻴﺎﺑﻲ ﺗﻨﺎﺳــﺐ اﻧــﺪام، ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮی ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪام، وزن ذﻫﻨﻲ و رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺪﻧﻲ را اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﻲ ﻛﻨﺪ(کش،1977).

اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس در ﺳﺎل 2002 ﺗﻮسط ﺳﻮﺋﻮﺗﻮ و ﮔﺎرﺳﻴﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ .ﻧﺴﺨﻪ اوﻟﻴﻪ  ی اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس 81 ﻣﺎده داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ ﺗﻌﺪاد مادهﻫﺎ ﺑﻪ 43 ﻣﺎده ﺗﻘﻴﻞ یافت.ﻣﻘﻴﺎس 43 ﺳﺆاﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﭘﺮﺳﺘﺎران، روان شناسان، روان ﭘﺰﺷﻜﺎن،و متخصصین ﺑﻬﺪاﺷﺖ روان اراﻳﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ رواﻳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ آن و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪ ی ﻣﻮرد مطالعه، ﻣﻘﻴﺎس ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ 39 ﻣﺎده شد. از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﻳﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﻮدﮔﺰارﺷﻲ ﺑﻮده و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻈﺮ ﻓﺮد را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻮﻳﺎ میشود، لذا با بهره گرفتن از نظر متخصصین نام ﻣﻘﻴﺎس از ﻣﻘﻴﺎس درﺟﻪ بندی تصویر بدن به مقیاس رضایت از تصویر بدن تغییر یافت.

مقیاس رضایت از بدنBAS همچنین ثبات آزمون باز آزمون را در طی یک دوره 3 هفته ای در زنان ایالات متحده نشان داده است. تحلیل داده ها در نمونه های مردان و زنان دانشجو از ایالات متحده آمریکا، انگلستان، و آلمان و اسپانیایی از ساختار عاملی یک بعدی BAS از طریق تجزیه و تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی پشتیبانی می کند(آوالوس و همکاران، 2005؛ سوامی، حاجی-مایکل و همکاران “2008؛ سوامی، اشتیگر ، و همکاران، 2008؛ تیلکا، 2013 و لوبرا و ریوس ، 2011).

با توجه به توضیحات پیشین، از انجایی که در کشور ما پرسشنامه ای که بتواند رضایت از بدن را بسنجد تا کنون هنجار یابی نشده است و از طرفی نیز پرسشنامه هایی که استفاده می شده دارای محدودیتهای بوده است نیاز به پرسشنامه ای استاندارد و دارای روایی بالا ضروری است که بتواند رضایت از بدن را مورد سنجش قرار دهد. بنابراین هدف اساسی پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روانسنجی مقیاس رضایت از بدن (BAS-2) در جامعه دانشجویان ارومیه در سال تحصیلی 94-93 است.

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

بدیهی است که اگر فرد ادراک خوبی و مناسبی از بدن خود نداشته باشد، درنتیجه در ارتباط با دیگران دچار سرخوردگی می شود. مطالعات انجام شده در دهه ی گذشته نشان می دهد ترکیب بدن عاملی مهم در سلامتی شخص و نیم رخ آمادگی جسمانی و روانی او است. به همین علت، در حال حاضر، اندازه گیری ترکیب بدنی امری عمومی و رایج در بسیاری از مراکز درمانی، بهداشتی و ورزشی است. یکی از دلایل اصلی متداول شدن اندازه گیری ترکیب بدنی رابطه ای است که بین بسیاری از عوامل ترکیب بدنی، مخصوصاً درصد چربی بدن، با بسیاری از بیماری های جسمانی و روانی وجود دارد( ساوویه،2005). طبق نظریه ی مقایسه ی اجتماعی، زنان غالبا خود را با مدل ها و شخصیت های لاغر در رسانه ها و مجلات مقایسه می کنند و زمانی که آنها بین اندام ایده آل و آنچه که از بدن خود ادراک می کنند ناهماهنگی مشاهده کنند، ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست داده و از بدن خود منتفر شوند(بکر،2002).

اساسا توافق منطقی وجود دارد که تصویر بدنی منفی یا عدم رضایت از بدن، فرد را مستعد انواع اختلالات روان شناختی از جمله بدشکلی بدن، اختلالات خوردن، اختلال وسواس می کند. از طرفی انجام رفتار های پیامد تصویر منفی بدن، نظیر انواع جراحی ها، آرایش غلیظ و مصرف افراطی داروهای چاق یا لاغر کننده نیز بار مالی و روانی یادی بر دوش فرد میگذارد.

در ایران،  مطالعه و تحقیق در مورد شیوع مشکلات مربوط به تصویر بدنی خیلی اندک است و به طور رسمی‌ و علمی‌ در مورد شیوع اختلال بدشکلی بدن گزارشی داده نشده است.  ولی در زمینه‌ جراحی پلاستیک و زیبایی،  ایران جزء کشورهای پیشگام است و بیشترین جراحی،  مربوط به بینی در سنین 17 تا 30 سالگی می‌باشد،  بر اساس گزارش محمد عابدی‌پور(1387)  فوق تخصص جراحی زیبایی،  از هر 10 بیمار مراجعه‌کننده به جراحی زیبایی،  تنها 2 مورد نیازمند جراحی زیبایی هستند.  همچنین آمار نشان می‌دهد که در حال حاضر در ایران بیش از 10 هزار نفر زن متقاضی جراحی پلاستیک هستند.  علاوه بر این،  گرایش روزافزون جوانان به زیبایی ظاهر و روی آوردن آنها به جراحی‌های پلاستیک،  طی دهه گذشته منجر به رشد 83 درصدی تعداد جراحی‌های پلاستیک شده است.  علاوه بر این،  بر اساس مطالعه ربیعی و همکاران(1389) بر روی دو نمونه 100 نفری از دانشجویان دانشگاه اصفهان و 20 نفر از مبتلایان به اختلال بدشکلی بدن از مراجعه کنندگان به کلینک‌های زیبایی در شهرستان اصفهان می‌توان ادعا کرد که اختلال بدشکلی بدن نسبتاً شایع می‌باشد و نیاز به توجه دارد.  علاوه براین،  نکته قابل توجه این بود که اکثر بیماران مبتلا به اختلال بدشکلی بدن از جنس مؤنث بودند که با یافته‌های قبلی مبنی بر شیوع برابر این اختلال در دو جنس ناهمخوان بود.  البته نباید عجولانه قضاوت کرد و نتیجه گرفت که اختلال بدشکلی بدن در ایران در جنس مؤنث شایع است بلکه احتمال دارد مردان به دلیل عوامل فرهنگی و عوامل دیگر،  بیماری خود را گزارش نکنند(ربیعی،1389).  از این رو، لزوم اعتباریابی مقیاسی روا و قابل اعتماد برای سنجش رضایت از تصویر تن در ایران ضروری می نمود. چرا که در صورت براورد دقیق میزان رضایت از طریق ابزار معتبر رضایت بدن،میتوان به انجام مداخلات بالینی در جهت کاهش عوارض این مشکل گام برداشت.

سنجش رضایت از تصویر تن یا از طریق مصاحبه تشخیصی بالینی امکان پذیر است و یا از طریق آزمون های روانی استاندارد و پایا. از بین مصاحبه تشخیصی بالینی و آزمون روانی، مقرون به صرفه تر این است که از آزمون های روانی استفاده کرد، چرا که هم در هزینه و هم در وقت صرفه جویی خواهد شد. از طرفی ارزیابی تصویر بدن به خاطر ذات ذهنی و پویای این مفهوم کار دشواری است. هم چنین با عنایت به اینکه مؤلفه ی رضایت از تصویر بدن با عوامل بسیاری از جمله فرهنگ حاکم بر جامعه در ارتباط است  و مقیاس خودسنجی رضایت از بدن یکی از بهترین ابزارها در حیطه سنجش رضایت از بدن است؛ از این حیث انجام این پژوهش ضروری و یک تحقیق نو محسوب می شود.

1-4- اهداف تحقیق

هدف کلی: تعین ویژگی های روانسجی و اعتباریابی مقیاس خودسنجی رضایت از بدن(BAS)

اهداف جزیی:

1. تعیین روایی صوری و محتوا مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS)
2. تعیین روایی سازه مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS)
3. تعیین روایی همگرا و واگرا مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS)
4. تعیین پایایی مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS
5. تعیین نمرات نرم و نقطه برش مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS)

1-5- پرسش های تحقیق

1. آیا مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS) روایی صوری و محتوا دارد؟
2. آیا عوامل مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS) به حد اشباع می رسد؟
3. آیا مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS) روایی همگرا و واگرا دارد؟
4. آیا مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS) پایایی دارد؟
5. نمرات نرم و نقطه برش مقیاس خود سنجی رضایت از بدن(BAS) کدامند؟