بر پایه تئوری نمایندگی )فاما[1]و جنسن[2]، 1983 (وجود تضادمنافع، موجب نگرانی مالکان(سهامداران) می شود تاجایی که آن ها برای اطمینان از تخصیص بهینه ی منابع خود از سوی مدیران، اقدام به بررسی وارزیابی عملکرد مدیران می کنند. به مرور زمان، مشخص شده است که برخی از تصمیم های مدیران ممکن است موجب اتلاف منابع شرکت واز بین رفتن ثروت مالکان شود. از سوی دیگر، مدیران همواره به دنبال این بوده اند تا ضمن حداکثر نمودن منافع خود، به مالکان این اطمینان را بدهند که تصمیم های اتخاذ شده از سوی آنها، در جهت منافع مالکان است (نمازی 156:1384).

سهامداران نهادی نسبت به سرمایه گذاران شخصی(اشخاص حقیقی سرمایه گذار)در تجزیه وتحلیل صورت های مالی  توانایی و مهارت بیشتری دارند. از آن جا که هدف اصلی سهامداران نهادی از سرمایه گذاری  در سهام شرکت ها دست یابی به سود و نهایتا افزایش ثروت آن ها است . رقم سود گزارش شده و نیزسود توزیع شده شرکت ها از اهمیت خاصی برخودار است زیرا قیمت بازار سهام شدیدا ٌ تحت تاثیر سود گزارش و توزیع شده شرکت ها قرار دارد وبه این ترتیب  سهامداران نهادی احتمالاٌ تلاش خواهند کرد تادر اتخاذ تصمیم های اثر گذار بر سود گزارش شده و سود توزیع شده  شرکت ها تاثیر گذار باشند و حتی ممکن است  که به منظور دست یابی به اهداف خود، فشارهایی نیز به مدیریت  شرکت ها وارد نمایند.

با عنایت به اهمیت سیاست های تقسیم سود و تاثیر گذاری بالقوه ساختار مالکیت شرکت ها(مالکیت نهادی[6] و مالکیت خانوادگی[7]) بر آن،تحقیق حاضر انجام شده است . در این پژوهش ارتباط مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم سود مور برسی قرار می گیرد.

1-2) بیان مساله:

در روابط نمایندگی، هدف مالکان حداکثر سازی ثروت است و لذا به منظور دست‌یابی به این هدف بر کار نماینده نظارت می‌کنند و عملکرد او را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

در این صورت سوال مطرح این است که: آیا متفاوت بودن نوع مالکیت شرکت‌ها بر سیاست تقسیم سود آنها تأثیر دارد؟ یعنی اگر مالکان شرکت را گروه‌های مختلف، مانند اعضای خانواده، دولت، مؤسسات مالی، بانکها و شرکت‌های دیگر تشکیل دهنده سیاست تقسیم سود آنها چگونه خواهد بود؟

وجود کدامیک از این ترکیب‌های متفاوت مالکیت در تقسیم سود بیشتر مؤثرتر است؟

بدین ترتیب برای دست یابی به پاسخ سوالات بالا تصمیم‌گیرندگان و سرمایه‌گذاران به نوع ترکیب مالکیت شرکت توجه خواهند کرد. بنابراین بررسی شرایط بین مالکیت خانوادگی1 و مالکیت نهادی2 با سیاست تقسیم سود3 برای سرمایه گذاران خرد که به دنبال کسب سود بیشتر هستند ضروری و مفید به نظر می رسد.

1-3) اهمیت و ضرورت پژوهش:

در این پژوهش سعی می شود مشخص شود کدام یک از مالکیت خانوادگی ومالکیت نهادی سود بیشتری را پرداخت می کند وبر این اساس نوع مالکیتی راکه سودبیشتری را پرداخت می کند به سرمایه گذاران خرد که به دنبال کسب سود بیشتر هستند معرفی کنیم.

1-4) هدف پژوهش :

هدف این پژوهش بررسی سیاست تقسیم سود در شرکت های با مالکیت خانوادگی و شرکت های با مالکیت نهادی در بورس اوراق بهادار تهران است. تا مشخص نماید که آیا سیاست تقسیم سود در شرکتهای با مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی به گونه ای با اهمیت متفاوت است یا خیر؟ بنابراین، این مطالعه تفاوت های مهم بین شرکت های با مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی را در سیاست تقسیم سود که برای سهامداران به ویژه سهامداران خرد امری مهم است به گونه ای تجربی نشان می دهد و مرزهای دانش مالی و حسابداری را در این زمینه گسترش می دهد.

1-5) سوال پژوهش:

آیا بین مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم تفاوت معنی داری وجود دارد؟

1-6) فرضیه های پژوهش:

فرضیه اول پژوهش: “مالکیت خانوادگی” در سیاست تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه دوم پژوهش: “مالکیت نهادی” در سیاست تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه سوم پژوهش: “مالکیت خانوادگی” در میزان تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه چهارم پژوهش: “مالکیت نهادی” در میزان تقسیم سود تاثیر دارد .

فرضیه پنجم پژوهش: “سیاست تقسیم سود” در شرکت­های با مالکیت خانوادگی ولی مالکیت نهادی بالا و پایین تفاوت دارد.

فرضیه ششم پژوهش: “میزان تقسیم سود” در شرکت­های با مالکیت خانوادگی ولی مالکیت نهادی بالا و پایین تفاوت دارد.

1-7) قلمروتحقیق:

یکی از مباحث مهم در هر تحقیق که برای ممانعت از وارد شدن به حوزه‌هایی غیرمرتبط با موضوع تحقیق و همچنین خارج شدن از محدوده‌ی زمانی و مکانی، باید مد نظر محقق قرار گیرد، قلمرو تحقیق می‌باشد. قلمرو این تحقیق، که به بررسی تاثیر مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم سود شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد، به سه بخش تقسیم شده است که عبارتند از:

1-7-1)  قلمرو زمانی

محدوده‌ی زمانی تحقیق، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سال‌های مالی 1386 تا 1390(دوره زمانی 5ساله) شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

1-7-2) -قلمرو موضوعی

به بررسی  تاثیر مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی درسیاست تقسیم سود شرکت های  پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد.

1-7-3)-قلمرو مکانی

قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

1-8) متغیرهای پژوهش:

1-8-1)متغیرهای مستقل:

متغیر مستقل، یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری توسط محقق، مقادیری را می پذیردتا تاثیرش برروی متغیر دیگر مشاهده شود.

در این پژوهش دو متغیرمستقل در نظر گرفته می شود: مالکان خانوادگی و مالکان نهادی (سرمایه گذاران نهادی).

1-8-1-1)مالکیت خانوادگی :

عبارت از شرکتی که هر دو یا حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشد.

1) دارا بودن حداقل بیست درصد سهام از سوی اعضای خانواده

2) عضویت یکی از اعضای خانواده در هیأت مدیره

در این پژوهش برای متغیر مجازی مالکیت خانوادگی[9]، در صورت دارا بودن شرایط مالکیت خانوادگی، مقدار این متغیر 1 و در غیر این صورت، مقدار آن 0 فرض شده است.

[1] . .fama

[2] . jensen

[3] . Family control or family ownership

[4] .zimmerman

[5] . Wang

[6] . Institutional Investors Shareholding

[7] . Family control or family ownership

[8] .Aganes theory

[9] Family Ownership (FO)

یکپارچگی سیستمهای اطلا‌عاتی دامنه وسیعی از عملیات و فرایندهای شرکت را برای ارائه یک دید کلی از تک تک اطلا‌عات و ساختار کلی فناوری اطلا‌عات فراهم می‌کند. افزون بر آن  فرایندهای مبتنی‌بر اطلاعات در سازمان را در درون واحدهای سازمانی و بین آنها و روابط آنها با خارج سازمان فراهم می‌آورد. اگرچه هدف اولیه این سیستمهای اطلاعاتی، یکپارچگی در داده‌ها، اطلا‌عات، دانش، فرایند، منابع انسانی، سازمان و ساختار برنامه‌های سازمانی است، اما موضوع مهم در یکپارچه‌سازی، نه فرایند و نه فناوری، بلکه افراد و عوامل مرتبط انسانی است.²

ارائه دهندگان سیستم های یکپارچه اطلاعات و سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمان ادعا می کنند که محصول آنها بارهاامتحان و آزمایش شده و تحت تجربیات فراوان ایجاد گردیده است و این مهم آنها را قادرمی سازد که راه حل های فوق العاده ای را برای بخشهای مختلف صنعت و خدمات ارائه کنند. این واقعیت در بسیاری از سازمانها ملموس است، اما تجارب نشان می دهد این محصولات درسازمانها ی دیگرنتوانسته آنگونه که باید مفید و کارگشا باشد، بنابراین پرداختن به عوامل موفقیت سیستمهای  ٍ ERP در سازمان های مختلف از چالشهای مهم محققان بوده است.^1[4]

از طرف دیگر فناوری اطلاعات عنصری کلیدی در حذف محدودیت زمانی و مکانی، دسترسی بهتر وسریع تر به اطلاعات، به روز بودن و … است. به عبارت دیگر، فناوری، روش انجام کارها رادگرگون ساخته و باعث شده بستری که بر ک اغذ بنا شده بود، به بسترهای الکترونیکی تبدیل شود که آن را در اصطلاح تبادل الکترونیکی اطلاعات می نامند . در پی این تغییر،زمان دسترسی به اطلاعات بسیار کوتاه تر شده و نحوه مبادلات پولی منابع مالی تغییر یافته است و به جای پول، اطلاعات مالی رد و بدل می شود.

از طرفی، هدف های گزارش گری مالی و مبانی حسابداری ایجاب می کند، اطلاعاتی که گزارش گری مالی فراهم می آورد از ویژگی های معینی برخوردار باشد تا درتصمیم گیری های سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده کنند گان مؤثر واقع شود. این ویژگی ها را ویژگی ها ی کیفی اطلاعات حسابداری می نامند که عبارتند از :²

1 – مربوط بودن: شامل به موقع بودن، سودمندی در پیش بینی و سودمندی در ارزیابی؛                 2 –        2- قابلیت اعتماد: شامل قابلیت تأیید، معتبر بودن(کامل بودن، صحیح بودن و رجحان محتوا بر شکل)

و بی طرفانه بودن؛

3- قابلیت مقایسه: شامل ثبات رویه و افشای  کافی.

از طرف دیگر، تحولات پیاپی و پیشرفت ها ی سریعی که در دامنه فعالیت و انواع واحدهای اقتصادی در جریان وقوع است، لزوم تهیه و ارائه اطلاعات مالی مربوط، قا بل اعتماد و قابل مقایسه را توسط واحدهای اقتصادی تشدید کرده است هم چنین رشد فزاینده پیچیدگی های جامعه، نیاز به اطلاعات اقتصادی مربوط، سیستم های اطلاعاتی و فرایندهای مولد اطلاعات را توجیه می کند .

در نهایت، تاکنون دسترسی به دو ویژگی مربوط بودن و قابلیت اعتماد به طور هم زمان به دلیل محدودیت های فناوری میسر نبوده است . و به دلیل اهمیت قابلیت اعتماد ، مربوط بودن اطلاعات فد ای آن شده است، و این در حالی است که خواسته ها و انتظارات استفاده کنندگان در دسترسی به اطلاعات درباره آنچه که دیروز یا امروز صبح اتفاق افتاده تضمین می شود نه یک یا دو ماه قبل . به همین دلیل گزارش گری به روش سنتی (به صورت دوره ای و چاپی) به دلیل عدم ارائه اطلاعات به موقع، محدودیت در پردازش سریع داد ه های حجیم، هزینه بالای توزیع اطلاعات، نتوانسته پاسخ گوی استفاده کنندگان اطلاعات برای دسترسی به اطلاعات به موقع باشد.¹[6]

1-2-طرح موضوع                                                                 سازمان‌ها با توسعه تکنولوژی در صنایع و ایجاد تغییر و تحول در سیستم‌های تولید، با پیچیدگی و تغییراتی شدید روبه‌رو شده‌اند. وسعت این تغییرات به‌گونه‌ای است که مدیریت به‌تنهایی نمی‌تواند شناختی کافی در مورد محیط خود در سازمان داشته باشد. به‌همین دلیل، ضرورت پیدا

 کرده است که سیستمی به‌وجود آید تا مدیریت را در امر شناسایی مشکل، تعیین اهداف، شناسایی دقیق مسئله، تعریف راه ‌حل ‌های ممکن، ارزیابی راه ‌حل ‌ها، انتخاب راه‌حل بهینه و اجرا، کنترل و ارزیابی آن کمک کند. سیستم اطلاعات مدیریت و سیستم‌های حمایت از تصمیم‌گیری، باهمین‌منظور به‌وجود آمده و توسعه یافته‌اند. سیستم اطلاعاتی حسابداری مدیریت نیز در همین‌زمینه توسعه پیدا کرده است، به‌نحوی که بخش مهم اطلاعات موردنیاز مدیریت را تامین می‌کند. به‌همین دلایل، مدیر نمی‌تواند حتی با اتکا به اطلاعات و تجربیات شخصی و اطلاعات منعکس در صورت‌های مالی، به‌نحوی احسن وظایف خود را انجام دهد. سیستم اطلاعاتی حسابداری مدیریت، با هدف کمک به مدیریت در امر تصمیم‌گیری به‌وجود آمده و همگام با گسترش و پیچیده شدن سیستم تولید، رشد و گسترش یافته است.^1[7]

1-3-بیان مسئله

1-4-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

تاکنون بررسیهای زیادی در مورد اثر برنامه‌ریزی منابع بنگاه بر حسابداری مدیریت صورت گرفته است که همگی گویای این هستند که نحوه عمل در حسابداری مدیریت به جز اینکه نقش حسابداران مدیریت را از حسابدار به مشاور تجاری تغییر داده، تغییر چندانی نکرده است. نتایج بررسیها نشان می‌دهد برنامه‌ریزی منابع بنگاه با آزادکردن وقت حسابداران مدیریت، فرصت تجزیه و تحلیل بیشتری را برای آنها فراهم می‌آورد اما یعنی افزایش دستیابی مدیر به اطلا‌عات حسابداری و همچنین تصمیمهای صحیح در مورد آنها می‌تواند به بهبود شرایط سازمان بینجامد. همچنین اگر محیط پیاده‌سازی این سیستم مطابق با استاندارد، خودکار و یکپارچه باشد انتظار می‌رود که به طور کارامد معاملا‌ت را پردازش کند و از طول چرخه گزارشگری مالی بکاهد و بدین‌گونه به شرکت اجازه انتشار و ارسال سریع اطلا‌عات حسابداری به استفاده‌ کنندگان خارجی را نیز بدهد.¹

1-Internet Information Services         

2- Enterpris Resource Planning          

3- Search engine marketing

1-Davenport (2000)

2-میرمجربیان،ح.وهمکاران(1383)

1-Klaus et al. (2000)

• قلی زاده،م. وهمکاران،1388)
• الهی،ش.وهمکاران(1382)

1- Sutton, S, G. (2000)

2-محمودی،ج.وهمکاران(1389)

1-اعتمادی،ح.وهمکاران(1385)

1-مازار یزدی،ع.وهمکاران(1382)

1-میرمجربیان،ح.وهمکاران(1383)

1-میرمجربیان،ح.وهمکاران(1383)

2-محمودی،ج.وهمکاران(1389)

در این فصل سعی می­ شود تا با بیان قسمت ­های مختلف مطالعه انجام‌شده، طرحی از آن ارائه گردد. بدین منظور، در این فصل ابتدا به بیان مسئله و چارچوب نظری، اهداف تحقیق، سابقه مطالعات و تحقیقات پیشین، ارائه فرضیات، مدل­ها، نحوه اندازه ­گیری متغیرها و هم­چنین به بیان قلمرو تحقیق پرداخته‌ و در انتها نیز ساختار کلی تحقیق ارائه شده است.

1,2        طرح مسئله (تعریف و اهمیت موضوع)

در دهه­های اخیر توسعه و رشد اقتصادی در کشور­های جهان سوم اهمیت بسیاری پیدا کرده است و لازمه توسعه و رشد اقتصادی وجود سیستم‌های تأمین مالی برای انجام سرمایه‌گذاری در بخش­های مختلف اقتصادی می‌باشد.

در کشور­های درحال‌توسعه من‌جمله ایران، سیستم‌های تأمین مالی از نوع بانک محور[1] می‌باشد و عمده وجوه لازم جهت سرمایه ­گذاری در بخش­های مختلف اقتصادی از سیستم بانکی تأمین می‌گردد.

در سیستم بانک محور، بانک‌ها و سیستم­های مالی و اعتباری یکه‌تاز بوده و سیستم­های مالی را تسخیر کرده ­اند و بخش عمده‌ای از بازار­های مالی در دست بازار پول است تا بازار سرمایه.

در کشور­هایی همچون چین که در دهه­های گذشته رشد اقتصادی بسیار بالایی را تجربه کردند سیستم بانکی به سرعت در حال خصوصی‌سازی[2] می­باشد و علیرغم این خصوصی‌سازی‌ها هنوز دولت کنترل عمده­ای بر بانک­های این کشور دارد و طبق شاخص آزادی اقتصاد[3]، سیستم بانکی این کشور کاملاً متأثر از دولت فعالیت می­ کند (لی و سانگ[4] ، 2013). که وضعیت مشابه‌ای در ایران قابل مشاهده است.

بانک‌ها در هر دو سمت ترازنامه خدمات ارزشمندی را ارائه می‌دهند، در سمت دارایی­ ها (سمت راست ترازنامه) با اعطای تسهیلات به وام‌گیرندگان، باعث ایجاد و افزایش جریان اعتبارات[5] در اقتصاد شده و در سمت بدهی­ها (سمت چپ ترازنامه) وجوه موردنیاز خود را از سپرده‌گذاران فراهم می‌کنند (دایاموند[6] و راجان[7]، 2001). و بانک‌ها می‌توانند دارایی­ های غیر نقد خود را به نقد بیشتری برای پاسخ به نیاز متقاضیان وام و تسهیلات و سپرده­گذاران تبدیل کنند، اما به نظر می‌رسد که بین این دو فعالیت ذاتاً ناسازگاری وجود دارد که عبارت‌اند از: نیاز به نقدینگی سپرده‌گذاران ممکن در زمان نامناسبی باشد که بانک را مجبور به حراج دارایی­ های غیر نقد خود برای تأمین نقدینگی می­ کند، که موجب می‌شود تا حیات و بقای بانک به خطر افتد(دایاموند و دایبوینگ[8]، 1983).

1,3        اهداف تحقیق

با توجه به اهمیت ساختار سرمایه بانک در شرایط متفاوت اقتصادی و تأثیرگذاری آن بر خلق نقدینگی لازم است مدیران آگاهی لازم در ارتباط با نقش این عامل تأثیرگذار بر خلق نقدینگی کسب نمایند. تحقیقات انجام‌شده بیشتر به بررسی رابطه بین ساختار سرمایه و سودآوری، هزینه‌های تأمین مالی در بانک‌ها و منابع مالی بانک‌ها پرداخته­اند. مسئله اصلی تحقیق پیش‌رو این است که ساختار سرمایه بانک چگونه بر خلق نقدینگی بانک­ اثرگذار است. تحقیق حاضر تلاش می‌کند شناخت عوامل تأثیرگذار بر خلق نقدینگی در بانک‌ها به مدیران کمک نماید تا در شرایط متفاوت اقتصادی تصمیمات مقتضی اتخاذ نمایند.

1,4        سؤال و فرضیه‌های تحقیق

پژوهش حاضر درصدد تبیین رابطه قدرت خلق نقدینگی و ساختار سرمایه بانک‌ها می‌باشد.

در ارتباط با رابطه بین ساختار سرمایه و خلق نقدینگی در بانک‌ها دو فرضیه عمده مطرح‌شده است که عبارت‌اند از: فرضیه تشدید شکنندگی مالی و فرضیه جذب ریسک.

فرضیه تشدید شکنندگی مالی بیان می­ کند که زمانی که ساختار مالی بانک‌ها شکننده است، می‌تواند باعث نظارت بیشتر بر وام­گیرنده شود و در نتیجه افزایش وام­ها و ایجاد نقدینگی بیشتر گردد. دیاموند و راجان (2001) به این نکته اشاره می‌کنند که سرمایه بیشتر بانک‌ها منجر به کاهش شکنندگی ساختار سرمایه شده و در نتیجه خلق نقدینگی متوقف می­ شود. گورتن و وینتون[12] (2000) بانک‌ها با سرمایه بیشتر به دلیل تشدید سرمایه و سپرده‌ها، سرمایه بیشتر باعث خروج سپرده‌ها و در نتیجه خلق نقدینگی کمتر می‌شود. در برخی از تحقیقات تجربی پی بردند که الزامات اهرمی منجر به کاهش وام­ها می­گردد که رابطه منفی بین سرمایه بانک و خلق نقدینگی را تبیین می‌کند. برگر و باومن (2009) این فرضیه را در بانک­های کوچک مورد آزمون قرار دادند و به دلیل اینکه بانک­های کوچک نظارت بیشتری بر وام­گیرندگان به دلیل پر ریسک بودن این وام­گیرندگان اعمال می‌کنند ارتباط منفی بین سرمایه بانک و خلق نقدینگی را تایید نمودند.

لذا، با توجه به توضیحات بالا به نظر می‌رسد بین قدرت خلق نقدینگی و ساختار سرمایه بانک‌های فعال در صنعت بانکداری ایران رابطه معناداری وجود دارد و تحقیق حاضر درصدد آزمون این فرضیه است.

[1]Bank Base

[2]Privatization

[3]Index of Economic Freedom

[4] Lie and Song

[5]Flow of Credit

[6] Diamond

[7] Rajan

[8] Dybvig

[9]Berger and Bouwman

[10]Create

[11]Destroy

[12] Gorton and Winton

[13]Lei and Song

سرمایه گذاران همیشه بر این باور باشند که برآوردهای سود صحیح بوده و از دقت لازم برخوردار است. بنابراین خطای پیش بینی سود برای سرمایه گذاران حائز اهمیت است زیرا بر تصمیمات آنها تاثیر می گذارد. (مشایخ و شاهرخی،1386 ).

یکی از اطلاعات افشا شده خارج از صورتهای مالی سود پیش بینی شده توسط مدیریت است که منعکس کننده پیش بینی مدیریت درباره چشم انداز آتی است. مطالعات پیشین نشان میدهند که پیش بینی های مدیریت، قیمت سهام، نقدینگی بازار سهام و پیش بینی تحلیلگران را تحت تأثیر قرار میدهد)براکمن و سیکون 2008 ، هرست و همکاران 2008).

مطالعات اخیر حاکی از این مطلب است که سودهای حسابداری محافظه کارانه هستند به عبارت دیگر سودها تمایل دارند تا اخبار بد ( بازده منفی سهام) را نسبت به اخبار خوب( بازده مثبت سهام) براساس یک مبنای به موقع تر منعکس نمایند (باسو 1997).

اطلاعات مدیران از سود مورد انتظار، ممکن است به دلیل عدم قطعیت در محیط عملیات شرکت دچار اخلال شود. عدم قطعیت‌ها را می‌توان به مواردی از قبیل طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود نسبت دادکه اعمال محافظه کاری را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در این تحقیق با توجه به مشکل عدم قطعیت سود پیش بینی شده و اهمیت آن توسط مدیران برای تصمیم گیرندگان بازار و اثر تعدیل‌کنندگی محافظه کاری برای شرکت‌های مختلف به خصوص شرکت‌های دارای عملیات پیچیده ، این سئوال مطرح می‏‏شود که شاخص‏های طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود از یک سیستم حسابداری محافظه‌کارانه را در راهبرد پیش‏بینی مدیریت تحت تأثیر قرار می‏‏دهد؟

1-2-      بیان موضوع

سود پیش بینی شده بسیار حساس و تاثیر گذار بر تصمیم گیرندگان وسرمایه گذاران می‌باشد و بر قیمت سهام و ارزش شرکت و ثروت سهامداران تاثیر می‌گذارد.

لذا مدیران جهت پیش بینی سود بایستی متغیر‌هایی مانند میزان فروش و توان بازده دارایی‌ها، ومیزان نقد شدن مطالبات (گردش وجه نقد ) و بسیاری از متغیر‌های دیگر را درنظر گیرند، بدون اینکه جهت پیش بینی سود هیچ گونه استاندارد و دستورالعمل خاص تهیه و تدوین شده باشد.

بدیهی است به دلیل عدم رعایت یکنواختی و وجود دستورالعمل خاص جهت پیش بینی سود ممکن است خطاهایی در برآورد پیش بینی سود مشاهده گردد.

عمدتاً مدیران در تهیه پیش بینی سود از سطح حسابداری محافظه کارانه استفاده می‌نمایند و بسیاری از متغیرهای تاثیر گذار را درنظر نمی گیرند.

طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود از متغیرهایی هستند که اکثر مدیران در پیش بینی سود لحاظ نمی کنند که خود ممکن است منجر به ایجاد تغییر سطح حسابداری محافظه کارانه و در نتیجه تغییر پیش بینی سود و خطای پیش بینی سود گردد.

ابعاد عواقب این مشکل می‌تواند شامل:

• عدم ارائه اطلاعات درست به مراکز ذیصلاح
• عدم تصمیم گیری درست سرمایه گذاران وتحلیل گران
• جا ماندن از بازارهای رقابتی بدلیل عدم ارائه اطلاعات صحیح و قابل اتکاء
• از بین رفتن موقعیت استفاده از مدیریت استراتژیک
• سوء استفاده از منابع بانکها و مراکز دولتی و اشخاص حقیقی و حقوقی
• عدم پیش بینی درست تامین کنندگان منابع، درخصوص تامین منابع مورد نیاز شرکتها و بنگاه های تجاری
• عدم رعایت اصول قابل فهم بودن وقابل اتکاء بودن درپیش بینی‌های سود

جنبه‌های مجهول و مبهم مشکل شامل:

• عدم شناسایی کلیه متغیرها و استفاده کامل از متغیرهای تاثیر گذار بر پیش بینی سود توسط مدیران
• عدم تهیه دستورالعمل خاص توسط مراجع ذیصلاح
• عدم بررسی و تایید پیش بینی سود توسط مراجع ذیصلاح (بازرسان وحسابرسان)
• عدم وجود جریمه‌های ناشی از گزارشگری نادرست

ارتباط منفی میان محافظه کاری و سود پیش بینی شده را عامل‌های طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد.

مدیران باید درهنگام اعمال محافظه کاری اقلام طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود را مدنظر قرار دهند وتاثیر آن را بر رابطه محافظه کاری وپیش بینی سود شناسایی نمایند.

با توجه به توضیحات فوق حال این سئوال مطرح می‌شود.

طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود بر رابطه بین محافظه کاری و خطای پیش بینی سود چه اثری دارد؟

1-3-      اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :

چگونگی قیمت‌گذاری اوراق بهادار بر جابه‌جایی ثروت و میزان رفاه اشخاص اثر گذار است. سود سهام و پیش‌بینی آن عنصری مهم در ارزشگذاری اوراق بهادار است. برای پیش‌بینی سود معادله‌های متعددی وجود دارد که بسته به میزان اطلاعات در دسترس می‌توان از آن‌ ها استفاده کرد. یکی از سازوکارهای افشای اطلاعات از سوی شرکت‌ها، ارائه پیش‌بینی سود توسط مدیران شرکت است. مدیران برای‏ ترتیب‏دهی به انتظارات سود بازار متناسب با انتظارات خود، اقدام به انتشار پیش‏بینی می‏‏کنند. سود پیش‏بینی شده عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه‏گذاران و مدیران را کاهش می‏‏دهد و باعث کاهش پراکندگی سود پیش‏بینی شده توسط تحلیل‏گران و به طور کلی قیمت گذاری مطلوب و صحیح سهام و کارایی بازار در سطوح بالاتر می‏‏شود (میلر2009). افشا اطلاعاتی که عدم تقارن اطلاعات را تحت تأثیر قرار می‏‏دهد منجر به تغییر قیمت سهم می‏‏گردد. تحلیل‏گران مالی و سهامداران در انتظاراتشان از سود و قیمت سهام، در نتیجه‏ی پیش‏بینی‏های مدیران تجدید نظر می‏‏کنند. به این ترتیب سود پیش‌بینی شده توسط مدیران توان اثرگذاری و آگاهی دهندگی بالایی دارد و دارای محتوای اطلاعاتی و کارایی بوده و از این جهت اهمیت پیش‌بینی سود حسابداری به دلیل نقش و تأثیر آن در تصمیم گیری‌های استفاده کنندگان به‌ویژه سرمایه گذاران بارزتر می‌شود.

به صورت موردی، اهمیت این پژوهش به شرح زیر بیان می‌شود:

• اولین تحقیق داخلی است که اثر طول چرخه تجاری وتغییر پذیری سود را بر رابطه بین محافظه کاری وخطای پیش بینی سود درنظر می‌گیرد.

• در تحقیقات داخلی بر روی محافظه کاری و پیش بینی سود تحقیقاتی انجام شده است اما درنظر گرفتن عوامل تاثیر گذار برای اندازه گیری محافظه کاری برای اولین بار است که در داخل کشور انجام می‌شود.

• با انجام این تحقیق اثر طول چرخه تجاری وتغییر پذیری سود بر رابطه محافظه کاری و پیش بینی سود تعیین می‌شود که با نتایج این پژوهش می‌توان نقش طول چرخه تجاری و تغییر پذیری سود را بر پیش بینی سود جهت ارائه صحیح تر و قابل اتکا تر اطلاعا ت آتی مالی و ایجاد اطمینان نسبت به آن و ایجاد دستور العمل تهیه آن جهت یکنواخت کردن آن بوجود آورد. و این درحالیست که تاکنون به این مقوله توجه نشده است.

• زمانی که سرمایه گذاران بر اساس سود پیش بینی شده شرکتها، اقدام به سرمایه گذاری می‌کنند ممکن است دچار ضرر شوند زیرا داشتن سود پیش بینی شده بدون اطلاع از وجود طول چرخه تجاری وتغییر پذیری سود به تنهایی برای ایجاد ارزش کافی نیست. بنابراین انتظار می‌رود با انجام این تحقیق سرمایه گذاران بتوانند با توجه به روابط بیان شده در این تحقیق سرمایه گذاریهای بهینه انجام دهند.

• انتظار می‌رود با انجام این تحقیق وتعیین اثر طول چرخه تجاری وتغییر پذیری سود، معیارهایی یکنواخت جهت تهیه سود پیش بینی شده مدیران در گزارشهای مالی بوجود آید ونیز مورد توجه تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری جهت تدوین قوانینی درخصوص تهیه پیش بینی سود قرار گیرد.

چنانچه واحد تجاری نتواند وجوه در دسترس را به نحوی سودآور سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند جریان نقدی آزاد را به مصرف توزیع سود سهام برساند. از سوی دیگر در صورت موجود بودن فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآور، می‌توان از تقسیم سود خودداری نمود. در برخی از شرکت‌های درحال‌توسعه که فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآوری وجود دارد، معمولاً از پرداخت سود سهام خودداری می‌شود. در برخی موارد، تأمین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری، از محل سود (تأمین مالی داخلی) بر پرداخت سود سهام و تأمین مالی از طریق انتشار سهام یا اوراق قرضه، ترجیح داده می‌شود؛ زیرا سهامداران ممکن است سود سرمایه‌ای حاصل از افزایش قیمت سهام را بر دریافت سود نقدی سهام ترجیح دهند (برهانی، 1387)^.

درنتیجه محقق در پی یافتن این مسئله می‌باشد که آیا بین سودآوری، سود انباشته، مخارج سرمایه‌‌ای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و نسبت تقسیم سود این شرکت‌ها رابطه‌ای وجود دارد یا خیر؟ جهت پاسخ به این سؤال پژوهشگر از بین مؤلفه‌های مختلف تأثیرگذار بر نسبت تقسیم سود سهام از شاخص‌های سودآوری، سود انباشته، مخارج سرمایه‌‌ای استفاده نموده است. تا درنهایت مدیران شرکت‌ها بتوانند بر اساس این رابطه، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی خود را تعدیل کنند؛ و سرمایه‌گذاران نیز تصمیم بگیرند که آیا به خرید سهام شرکت مبادرت ورزند یا اینکه در بخش دیگری سرمایه‌گذاری کنند.

1-2      بیان موضوع و مسئله تحقیق

تا کنون تحقیقات گسترده ای در زمینه سودآوری، سود  انباشته، مخارج سرمایه ای و نسبت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس انجام گرفته ولی آنچه مشخص است این مهم است که با توجه به پیشینه این موضوع تاکنون به‌ طور مستقیم، تأثیر و رابطه نوسانات نسبت‌های سودآوری، سود انباشته و مخارج سرمایه‌ای بر  نسبت تقسیم سود در شرکت‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار نگرفته است.  بنابراین با توجه به بررسی‌های به ‌عمل‌آمده و با توجه به محدودیت‌های موجود در رابطه با شناسایی و اندازه‌گیری متغیرهای نسبت تقسیم سود شرکت‌ها، این پژوهش به بررسی رابطه بین سود آوری، سود انباشته، مخارج سرمایه ای و نسبت تقسیم سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس پرداخته  است.

این تحقیق امکان تقسیم سود موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع مالی خارجی را در پی دارد و از طرف دیگر، بسیاری از سهامداران شرکت، خواهان تقسیم سود نقدی هستند.  ازاین‌رو، مدیران باهدف حداکثر کردن ثروت سهامداران همواره باید بین علایق مختلف آنان و فرصت‌های سودآور سرمایه‌گذاری تعادل برقرار کنند.  بنابراین، تصمیمات مربوط به تقسیم سود که از سوی مدیران شرکت‌ها اتخاذ می‌شود،  بسیار حساس و دارای اهمیت است و شناسایی عوامل مؤثر بر سود تقسیمی،  موضوع پژوهش بسیاری از پژوهشگران بوده است.   (ایزدی نیا و همکاران،1390).

تصمیم‌گیری در مورد پرداخت سود تقسیمی، یکی از تصمیمات مهمی است که شرکت با آن مواجه است.   سود تقسیمی به داشتن خاصیت چسبندگی معروف است؛ شرکت‌هایی که سود تقسیمی خود را کاهش می‌دهند، معمولاً با کاهش شدید در ارزش خود مواجه می‌شوند.  بنابراین، مدیران تمایل دارند از پرداخت سود بالا اجتناب کنند؛ مگر اینکه نسبت به توانایی‌شان در حفظ سطوح بالای سود تقسیمی اطمینان داشته باشند.  با توجه به فرضیه محتوای اطلاعاتی یا علامت‌دهی، آغاز پرداخت سود سهام توسط یک شرکت و یا افزایش قابل‌توجه سود سهام توسط شرکت، می‌تواند پیام‌های متفاوتی از دید سهامداران مختلف داشته باشد (خوش‌طینت و حاجیان، 1387، 5-4)

همچنین نتایج این تحقیق که برگرفته از داده‌های واقعی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد، می‌تواند قابل بسط به اقتصاد کلان کشور نیز باشد.

بنابراین هدف این تحقیق پاسخ به سؤال زیر است:

چه رابطه‌ای بین سودآوری، سود انباشته و مخارج سرمایه‌ای با نسبت سود تقسیمی وجود دارد؟

1-3     اهمیت و ضرورت تحقیق

• ازآنجاکه یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در مورد تصمیمات سرمایه‌گذاری، سود تقسیمی و واکنش سرمایه‌گذاران در برابر این پدیده می‌باشد به همین دلیل هدف این تحقیق فراهم آوردن شواهد تازه‌ای در مورد رابطه بین نسبت تقسیم سود، مخارج سرمایه‌ای، سود انباشته و سودآوری شرکت‌ها به‌وسیله ارائه یک رویکرد جدید جهت آزمون فرضیه‌ها می‌باشد.
• با توجه به اینکه مقصود نهایی این تحقیق حل مشکل سرمایه ­گذاری شرکت­هاست، از حمایت‌کنندگان اصلی تحقیق می‌توان گروه­ های متفاوتی نظیر سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل، اعتباردهندگان، فعالین بورس اوراق بهادار و هیئت­های تدوین‌کننده استانداردهای حسابداری اشاره کرد.
• با اجرای این تحقیق و پاسخ به سؤالات مطرح‌شده می‌توان انتظار داشت که سرمایه‌گذاران بازار سرمایه کشور با شناخت بهتر از چگونگی تأثیر عوامل مؤثر بر سود تقسیمی به سرمایه‌گذاری در سهامی بپردازند که کسب حداکثر بازدهی را برایشان میسر سازد.
• با اجرای این پژوهش می‌توان انتظار داشت که سرمایه‌گذاران، مدیران مالی و دست‌اندرکاران بازار سرمایه کشور با شناخت بهتر عوامل مرتبط با سود تقسیمی و با اعمال سیاست‌های مناسب و مؤثر باعث رونق بازار سرمایه گردند.

1-4     اهداف تحقیق

ارزش و اعتبار قوانین هر علم و تحقیقی به روش‌شناختی که در آن بکار می‌رود بستگی دارد و هدف علمی این تحقیق ارزش و اعتبار بخشیدن به فرضیه تحقیق می‌باشد تا این تحقیق بتواند در بالا بردن سطح دانش عمومی موردنیاز استفاده‌ کنندگان مؤثر باشد و همچنین زمینه‌ساز بستر مناسبی برای تحقیق آتی در سایر مراکز آموزشی و پژوهشی باشد. اهداف این تحقیق به‌صورت به شرح زیر می‌باشد.

اهداف تحقیق حاضر بر اساس تقسیم‌بندی اهداف به اهداف اصلی و فرعی به شرح زیر قابل‌طبقه‌بندی می‌باشد:

هدف اصلی:

 تعیین رابطه بین سودآوری، سود انباشته، مخارج سرمایه‌‌ای و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق

اهداف فرعی:

1. تعیین رابطه بین سودآوری و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق
2. تعیین رابطه بین سود انباشته و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق
3. تعیین رابطه بین مخارج سرمایه‌‌ای و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق

1-5     سؤالات تحقیق

سؤال اصلی:

چه رابطه‌ای بین سودآوری، سود انباشته، مخارج سرمایه‌‌ای و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق وجود دارد؟

سؤالات فرعی:

1. چه رابطه‌ای بین سودآوری و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق وجود دارد؟
2. چه رابطه‌ای بین سود انباشته و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق وجود دارد؟
3. چه رابطه‌ای بین مخارج سرمایه‌‌ای و نسبت تقسیم سود در قلمرو تحقیق وجود دارد