از آنجایی که نقش عوامل روانی به خصوص متغیرهای تحقیق حاضر در عملکردهای ورزشی به اثبات رسیده است و امروزه روانشناسان ورزشی به دنبال مداخلات روانشناسی جهت بهبود مسائل روانی ورزشکاران هستند، از اینرو تحقیق حاضر به دنبال تعیین ارتباط متغیرهای؛ خوش بینی، سرسختی ذهنی و راه های مقابله با استرس است، با مشخص کردن ارتباط سرسختی ذهنی،راه ­های مقابله با استرس و خوش بینی، تغییرات این متغیرها قابل پیش بینی خواهد بود و می توان با تکیه بر نتایج آن، بهترین پیشنهادات جهت مداخلات روانشناسی را به مربیان و روانشناسان ورزشی ارائه داد.

1-2) بیان مسئله

ورزشکاران معلول همیشه درگیر تنش­ها و تنیدگی­های زیادی در طول زندگی خود هستند که همواره ذهن آن‌ ها را به خود درگیر کرده و در اکثر موارد ناتوانی آن‌ ها زیر سؤال می­رود. به‌طوری‌که با کوچک­ترین شکستی ، احساس حقارت کرده و بیشتر از قبل ناامید و دلسرد می‌شوند(گیلک و همکاران،1392).

به همین دلیل شناخت عوامل روان‌شناختی و همبسته­های مؤثر در حل مشکلات و ناهنجاری­های رفتاری ورزشکاران معلول و اقدام در زمینه برنامه­ ریزی به‌منظور اصلاح و بهبود این عوامل یکی از روش­های بسیار مؤثر در پیشگیری از اختلال­های روانی آن‌ ها به‌حساب می­آید(اصلانخانی و همکاران،1388). در یک پروژه تحقیقاتی پنا و همکاران^[20](2004) با طرح این سؤال که آیا ورزشکاران معلول سرسختی ذهنی بالاتری نسبت به ورزشکاران سالم دارند؟ به بررسی این موضوع پرداختند، مطالعه آن‌ ها نشان داد،­سرسختی ذهنی ورزشکاران نخبه معلول مشابه همتایان سالم است. کمپل و جونز^[21](2002) در تحقیقی نشان دادند که سطوح بالای رقابت ورزشی برای ورزشکاران معلول شرایط پرفشاری را به وجود می­آورد ازاین‌رو ورزشکاران معلول نیاز دارند که عوامل ایجاد کننده استرس در رقابت­های ورزشی را شناخته و استراتژی‌های مناسبی را برای مقابله با آن به‌کارگیرند.  اطلاعات دقیق و بیشتر از عوامل اثرگذار بر استرس مانند سرسختی و خوش‌بینی و گزینش راه‌های مقابله مؤثر در ورزشکاران معلول به‌منظور کمک به این ورزشکاران ضروری است. در بررسی ادبیات موجود در زمینه روان­شناسی ورزشکاران معلول چه در خارج (کمپل و جونز،2002؛ پنا و همکاران،2004) و چه در داخل کشور(اصلانخانی و همکاران،1388) متغیرهای تحقیق حاضر را باهم و به شکلی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت، موردی یافت نشد و فقط یک تحقیق در مورد رابطه­ بین سرسختی ذهنی ، خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس یافت شد که در این تحقیق نیکولز و همکاران(2008) نشان دادند، رابطه­ مثبت و بالایی بین سرسختی ذهنی بالا و خوش‌بینی وجود دارد، همچنین سرسختی ذهنی بالا با راه‌های مقابله با استرس مسئله­مدار ارتباط مثبتی دارد.

به‌طور خلاصه، سرسختی ذهنی یک سازه­ی روان­شناسی جذاب برای مربیان و روان­شناسان ورزشی است. اطلاعات تجربی زیادی برای درک بیشتر ارتباط سرسختی ذهنی با دیگر سازه­های روان­شناسی مانند خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس نیاز است، ازاین‌رو هدف این تحقیق پاسخ به این سؤال است که رابطه­ای بین سرسختی ذهنی ، راه‌های مقابله با استرس و خوش‌بینی در ورزشکاران لیگ برتر والیبال نشسته چیست؟

1-3)ضرورت و اهمیت تحقیق

رسیدن به موفقیت در رقابت­های ورزشی در سطوح مختلف یکی از اهداف مهم ورزشکاران، تیم­ها و مسئولان و دست‌اندرکاران ورزشی است که نیل به این مهم جز با تلاش­ های علمی و عملی میسر نخواهد بود. استفاده از پژوهش­های علمی و انجام طرح‌های تحقیقاتی معتبر برای سنجش توانایی­های ذهنی و روانی ورزشکاران، گامی مهم در این عرصه محسوب می­ شود، چراکه با بهره گرفتن از نتایج این تحقیقات مربیان به نقاط ضعف و قوت بازیکنان خود پی می­برند و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده، راهکارهای تقویت ضعف­های ورزشکاران خود را جستجو کرده و راهکارهای مناسب را اتخاذ می‌کنند. همچنین روان­شناسان ورزشی در پی موقعیت­هایی هستند تا تحقیقات و آزمونهای ورزشی را انجام دهند که بتوانند ویژگی‌های پایدار و ناپایدار شخصیت را در زمینه ­های ورزشی به‌گونه‌ای معتبر اندازه‌گیری کنند(واعظ موسوی و سمندر،1380).

1-4) اهداف تحقیق

هدف کلی

تعیین میزان رابطه بین سرسختی ذهنی، راه‌های مقابله با استرس و خوش‌بینی در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ایران

اهداف اختصاصی

1. تعیین میزان رابطه بین سرسختی ذهنی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته
2. تعیین میزان رابطه بین خوش­بینی با سرسختی ذهنی و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته
3. تعیین میزان رابطه بین خوش­بینی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته

1-5) فرضیه‌های تحقیق

1. بین سرسختی ذهنی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد.
2. بین خوش‌بینی با سرسختی ذهنی و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد.
3. بین خوش‌بینی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­ های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد

1-7 ) پیش‌فرض‌های تحقیق

• آزمودنی­ها با دقت به سؤالات پاسخ داده­اند.
• آزمودنی­ها از انگیزه کافی برای کامل کردن پرسشنامه ­ها برخوردار بوده ­اند.
• در هنگام کامل کردن پرسشنامه­ آزمودنی­ها در شرایط طبیعی روحی و روانی قرار داشتند.
• شرکت‌کنندگان در تحقیق همکاری لازم را با محقق خواهند داشت.

1-8) تعاریف نظری

1-8-1) سرسختی ذهنی

سرسختی ذهنی عبارت است از: توانایی مقابله با فشارها و سختی­ها، عبور از موانع و شکست‌ها، تمرکز بر هدف، حفظ و کسب آرامش پس از شکست، اجرای باثبات در سطوح بالای رقابتی و رقابت‌جویی. سرسختی ذهنی مهارتی است که ورزشکاران را قدرتمند می‌کند و سبب می‌شود در موقعیت‌های دشوار و پرفشار ازجمله تمرین، رقابت و پس از رقابت موفق عمل کنند (جونز و همکاران^[22]،2002).

1-8-2)راه‌های مقابله با استرس

1-8-2-1) روش مقابله مسأله­مدار

روشی است که فرد در شرایط و موقعیت استرس ­زا  احساس می­ کند با تفکر و شناخت بیشتر می ­تواند ­خود را ­از عوامل استرس ­زا ­دور ­کند. در روش مقابله مسأله­مدار، تمرکز شخص بر مسأله یا موقعیت پیش‌آمده است و تلاش فرد پیرامون تغییر مسأله یا موقعیت و اجتناب از آن در آینده است.در روش مقابله مسأله مدار اقداماتی از قبیل شناخت و آگاهی از مشکل و مسأله، بررسی راه ‌حل ‌ها، انتخاب راه ‌حل ‌ها مناسب ، اجرای بهترین راه‌حل و سرانجام برطرف کردن عامل استرس ­زا صورت می­گیرد(داوری،1386).

1-8-2-2) روش مقابله هیجا­ن­مدار

1-8-2-3) روش مقابله شهودی

در روش مقابله شهودی فرد روش­های سازگاری را از طریق توکل به خدا، امید داشتن، خوش­بینی و اعتقادات و مذهبی در خود به وجود می‌آورد. به نظر فولکمن و لازاروس امید می ­تواند از اعتماد به خویشتن ناشی شود و فرد با بهره گرفتن از این روش می‌تواند با عوامل استرس ­زا مقابله کند(خدایاری فرد،1380).

1-8-2-4) روش مقابله اجتنابی

در روش مقابله اجتنابی، فرد با دوری گزیدن از عامل استرس ­زا از طریق نادیده انگاری، بی‌اهمیت دانستن، ایجاد فاصله روان‌شناختی، کمک گرفتن از دیگران یا سرگرم شدن با تکالیف دیگر خود را از عامل استرس ­زا دور می­ کند. ورزشکاری که رأی داوری را با گفتن مهم نیست یا اشتباه داوری بی­اهمیت تلقی می­ کند و به‌سرعت به وظایفش ادامه می­دهد از روش اجتنابی استفاده می­ کند(بشارت،1386).

1-8-3) خوش­بینی

1-9) تعاریف عملیاتی

1-9-1) سرسختی ذهنی

منظور از سرسختی ذهنی در تحقیق حاضر،امتیازی است که ورزشکار در سه مؤلفه­ی اطمینان(6 سؤال).استواری(4 سؤال) و کنترل (4 سؤال) که به‌وسیله پرسشنامه سرسختی ذهنی ورزشی[24] ارزیابی می­ شود به دست می­آورد.

1-9-2) راه‌های مقابله با استرس

در این تحقیق منظور از راه‌های مقابله با استرس ورزشکاران روش­های مسأله­مدار، هیجان­مدار، اجتنابی و شهودی می­باشد.

1-9-2-1) ­ روش مقابله مسأله­مدار

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله مسأله­مدار با سؤالات شماره (1-5-9-13-17-21-25-29) اندازه ­گیری شده است ­.

1-9-2-2) روش مقابله هیجان­مدار

در این تحقیق  میزان استفاده از روش مقابله هیجان­مدار با سؤالات شماره(2-6-10-14-18 -22- 26-­30) اندازه‌گیری شده است.

1-9-2-3) روش مقابله شهودی

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله شهودی با سؤالات (3-7-11-15-19-23-27-31) اندازه ­گیری شده است.

1-9-2-4) روش مقابله اجتنابی

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله اجتناب­مدار با سؤالات شماره(4-8-12-16-20-24-28-32) اندازه ­گیری خواهد شد.

1-9-3) خوش‌بینی

عبارت است از نمره آزمودنی‌ها در آزمون جهت‌گیری زندگی(LOT)[25].