یکی از اقلام حسابداری که در گزارش‌های مالی (صورت سود و زیان) تهیه و ارائه می‌شود “سود خالص” است که محاسبه آن متاثر از روش‌ها و برآوردهای حسابداری است، بدین لحاظ امکان دستکاری سود توسط مدیریت وجود دارد. وجود زمینه مناسب برای تخریب سود ناشی از تضاد منافع و همچنین به علت پاره‌ای از محدودیت‌های ذاتی حسابداری موجب شده است که سود واقعی شرکت‌ها از سود گزارش شده در صورتهای مالی متفاوت باشد و از آنجایی که سود از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه‌های اقتصادی تلقی می‌گردد، موضوع “کیفیت سود” مورد توجه محققان و دست اندرکاران حرفه حسابداری و مدیریت سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. توجه حرفه حسابداری بر محور این هدف، استوار است که سود خالص گزارش شده، عملکرد عملیاتی واحد تجاری را بطور منصفانه منعکس کند (ظریف فرد، 1378).

یکی از راه‌هایی که می‌توان با بهره گرفتن از آن به بهره‌گیری مناسب از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تخصیص بهتر منابع کمک کرد، ارزیابی درماندگی مالی است. سرمایه‌گذاران معتقدند شركت‌هایی كه دارای سود با کیفیت‌تر هستند، ریسك درماندگی مالی كمتری دارند. بنابراین، شركت‌هایی كه کیفیت سود بالایی دارند، بیشتر مورد علاقه سرمایه‌گذاران هستند و از نظر آن‌ ها محل مناسب‌تری برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند (ابووبی و همکاران^[1]، 2003).

با توجه به مطالب ذكر شده در بالا، در این تحقیق با توجه به ارتباط تنگاتنگی كه بین وضعیت مالی شرکت‌ها و کیفیت سود آن‌ ها هست به بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود شرکت‌ها پرداخته می‌شود تا به بینش صحیح استفاده‌كنندگان از اطلاعات مالی در جهت گرفتن تصمیم‌های بهینه كمك كند.

1-2. بیان مسأله تحقیق

از اینرو با نگاهی به پژوهش‌های انجام شده در خصوص احتمال دستکاری سود و تاثیر آن بر کیفیت سود در شرکت‌های درمانده، در می‌یابیم که پژوهشگران در پژوهش‌های انجام گرفته در این زمینه به نتایج متناقضی دست یافته‌اند. بنابراین با توجه به مطالب گفته شده و همچنین، با توجه به اینكه دیدگاه استفاده کنندگان درباره سود، علاوه بر کمیت، به کیفیت و عوامل موثر بر آن از جمله چرخه عملیاتی، رشد شرکت و درماندگی مالی شرکت سوق یافته است، در این پژوهش سعی می‌شود كه به این موضوع پرداخته شود كه آیا کیفیت سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است یا خیر؟

1-3. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بازار سرمایه در اقتصاد کشورها نقش مهمی ایفا می‌کند و توجه به این بازار و مبانی تصمیم‌گیری در آن ضروری می‌باشد. از آنجایی که هدف سرمایه‌گذاران کسب حداکثر ثروت می‌باشد، اگر شرکت‌ها در ایجاد ارزش موفق باشند، نه تنها سرمایه‌گذاران بلکه کل جامعه از ایجاد ارزش بهره‌مند خواهد شد. با توجه به اهمیت نقش بازار سرمایه، ارزیابی سودآوری در فرایند تصمیم‌گیری از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بنابراین دانستن و پیش بینی وضعیت مالی شرکت‌ها ضروری است (آلتمن^[5]، 2006).

برداشت حسابداران و تحلیل‌گران مالى از واژه سود متفاوت است. تحلیل‌گران مالى عموما سود گزارش شده (سود حسابدارى) را متفاوت از سود واقعى می‌دانند. یكى از دلایل این تفاوت از دیدگاه تحلیل‌گران این است كه سود می‌تواند به وسیله مدیران دستكارى شود. تحلیل‌گران مالى تلاش می‌كنند تا چشم انداز سود شركت‌ها را ارزیابى كنند. چشم انداز سود به تركیب ویژگى‌هاى مطلوب و نامطلوب سود خالص، اشاره دارد. سود حسابدارى معیارى براى ارزیابى گزارشگرى مالى است؛ زیرا تغییر در كمیت ترازنامه، به دنبال صورت سود و زیان رخ می‌دهد (بدون در نظر گرفتن طبقه بندى مجدد) و شناسایى به موقع سود و زیان منجر به تجدید به موقع تمامى متغیرها و نسبت‌هاى مالى می‌گردد. اگرچه سود بیانگر عملكرد نهایى شركت‌ها است، ولى هر شركتى داراى سیستم حسابدارى با حساب‌هاى خاص خود است كه منجر به ارائه

 سودهاى مختلف می‌گردد. بنابراین باید بتوان داستان واقعى این ارقام را براى سرمایه گذاران تشریح كرد (بولو و طالبی، 1389).

یکی از اهداف مهم گزارشگری مالی، تهیه اطلاعات مفید تصمیم‌گیری است و اهداف اصول پذیرفته شده حسابداری نیز در این راستا و برای اطمینان از نمایش منصفانه صورت‌های مالی، از عملکرد و وضعیت اقتصادی شرکت‌ها است. از آنجا که ارزیابی کیفیت سود برای تصمیم‌گیری مفید است، بدین خاطر نقش مهمی را در راستای تامین اهداف مذکور ایفا می‌کند. این تحلیل با ارزیابی عناصر تشکیل دهنده سود، قدرت پیشگویی، تدوام، تکرار پذیری، محافظه کاری و نقدینگی آن را اندازه می‌گیرد.

بنابراین دانستن این موضوع که وضعیت مالی شرکت‌ها بر کیفیت سود چه تاثیری دارد، از اهمیت خاصی برخورد دار می‌باشد.

1-4. اهداف تحقیق

تحقیق‌های گسترده‌ای در سطح جهان در خصوص عوامل موثر بر کیفیت سود به انجام رسیده است. اما با توجه به بررسی ادبیات، به نظر می‌رسد که مطالعات در خصوص تاثیر وضعیت مالی شرکت‌ها بر کیفیت سود آن‌ ها بسیار اندک و نتایج بدست آمده متناقض است. بنابراین، اهداف تحقیق عبارتند از:

1-4-1. هدف آرمانی

هدف آرمانی این تحقیق، گسترش بینش و درک سرمایه‌گذاران و سایر استفاده کنندگان از وضعیت مالی شرکت‌ها و تاثیر آن بر جنبه‌های مختلف کیفیت سود می‌باشد.

1-4-2. هدف اصلی

هدف اصلی این تحقیق، بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

1-4-3. اهداف ویژه

اهداف ویژه این تحقیق عبارتند از:

1. شناخت وضعیت مالی شرکت‌ها و تفکیک شرکت‌های درمانده از سالم؛
2. شناخت کیفیت سود و جنبه‌های مختلف آن در شرکت‌های درمانده و سالم؛
3. تعیین تاثیر وضعیت مالی بر جنبه‌های مختلف کیفیت سود؛

[1] Abooby et al

[2] Li et al

[3] Campa and Camacho

[4] Healy and Wahlen

[5] Altman