…………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-2-اختلال نقص توجه/ بیش فعالی………………………………………………………………………………………………..12

2-3-انواع و طبقه بندی اختلال ADHD……………………………………………………………………………………………13

2-3-1-نوع غلبه با نارسایی توجه……………………………………………………………………………………………………14

2-3-2-نوع غلبه با فزون کنشی- تکانشگری…………………………………………………………………………………….15

2-3-3-نوع ترکیبی………………………………………………………………………………………………………………………..15

2-4-علت شناسی اختلال نقص توجه و بیش فعالی……………………………………………………………………………15

2-4-1-عوامل زیست شناختی اختلال نقص توجه و بیش فعالی………………………………………………………….16

2-4-1-1- عوامل ژنتیکی………………………………………………………………………………………………………………16

2-4-1-2-ساختار و فعالیت مغز……………………………………………………………………………………………………..17

2-4-1-3-شواهد مبتنی بر ساختار مغزی-عصبی نوروفیدبک………………………………………………………………18

2-4-1-4-الکتروآنسفالوگرافی کمی و امواج مغزی……………………………………………………………………………19

2-4-1-5-عوامل عصبی شیمیایی مغز………………………………………………………………………………………………21

2-4-1-6-آسیب دیدگی ها و بیماری های جسمانی دوران کودکی……………………………………………………..21

2-4-2-دیدگاه های شناختی مربوط به اختلال نقص توجه و بیش فعالی………………………………………………21

2-4-2-1-تئوری بارکلی در مورد عملکرد های اجرایی……………………………………………………………………..23

2-4-3-عوامل روانی-اجتماعی اختلال نقص توجه و بیش فعالی…………………………………………………………25

2-5- اختلالات همبود و ویژگی های همراه با اختلال فزون کنشی و نارسایی توجه……………………………….26

2-6-روش های درمانی…………………………………………………………………………………………………………………..27

2-6-1- دارو درمانی………………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-2-درمانهای روانشناختی (روانی، اجتماعی)……………………………………………………………………………….28

2-6-2-1-رفتار درمانگری……………………………………………………………………………………………………………..29

2-6-2-2-شناخت رفتار درمانی………………………………………………………………………………………………………31

2-6-2-3-آموزش مهارت های اجتماعی………………………………………………………………………………………….32

2-6-2-4-درمان های مبتنی بر آموزش کنش اجرایی…………………………………………………………………………33

2-6-3-درمان نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………………………….36

2-6-3-1-مکانیسم عمل در نوروفیدبک…………………………………………………………………………………………..39

2-6-3-2-تاریخچه استفاده از نوروفیدبک………………………………………………………………………………………..40

2-6-3-3-انواع فیدبک در نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………..41

2-6-3-4-تعداد جلسات نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………….42

2-7-ادبیات پژوهشی………………………………………………………………………………………………………………………43

2-7-1-پژوهش های خارج از کشور………………………………………………………………………………………………..43

2-7-1-1-تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه/بیش فعالی………………….43

2-7-1-2-تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک با نمارین رایانه ای در کاهش نشانه های ADHD………..43

2-7-1-3-تحقیقات مرتبط با نوروفیدبک و تمارین رایانه ای و اثربخشی آن در حافظه فعال و امواج بتا…..44

2-7-2-پژوهش های انجام شده در ایران……………………………………………………………………………………………45

2-7-2-1- تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه/بیش فعالی…………………45

2-7-2-2-تحقیقات مرتبط با نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای در افزایش موج بتا و نیز بهبود حافظه فعال……………………………………………………………………………………………………………………………………………….46

2-8-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………46

فصل سوم: فرایند روش شناختی پژوهش

3-1-مروری کلی بر مطالب فصل………………………………………………………………………………………………………49

3-2-نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………49

3-3-آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………………………….49

3-3-1-جامعه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..49

3-3-2-نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………..50

3-4-ابزارهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………51

3-4-1-مقیاس درجه بندی ADHD بزرگسالان بارکلی……………………………………………………………………….51

3-4-2-آزمون عملکرد پیوسته دیداری شنیداری………………………………………………………………………………..52

3-4-2-1-اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………….52

3-4-2-2-شیوه اجرا……………………………………………………………………………………………………………………..53

3-4-2-3-شیوه نمره گذاری…………………………………………………………………………………………………………..53

3-4-3-آزمون علائم حیاتی سیستم عصبی مرکزی……………………………………………………………………………..54

3-4-3-1-اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………….54

3-4-3-2-شیوه اجرا……………………………………………………………………………………………………………………..55

3-4-3-3-شیوه نمره گذاری…………………………………………………………………………………………………………..55

3-4-4-مصاحبه نیمه ساختار یافته برای اختلال محور یک در DSM-IV……………………………………………..55

3-4-4-1-اعتبار و پایایی………………………………………………………………………………………………………………….55

3-4-5-پرسشنامه افسردگی بک…………………………………………………………………………………………………………56

3-4-6-پرسشنامه اضطراب بک…………………………………………………………………………………………………………56

3-4-7-نوروفیدبک………………………………………………………………………………………………………………………….57

3-4-7-1-شیوه اجرا………………………………………………………………………………………………………………………..58

3-4-8-نرم افزار تمرین رایانه ای………………………………………………………………………………………………………58

3-5-شیوه انجام مداخله……………………………………………………………………………………………………………………58

3-6-شیوه اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………58

3-7-شیوه تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………..59

فصل چهارم: نتایج پژوهش

4-مرور کلی بر فصل………………………………………………………………………………………………………………………..61

4-1-نتایج مربوط به داده های توصیفی……………………………………………………………………………………………….61

4-1-1-یافته های توصیفی مربوط به ویژگی های جمعیت شناختی………………………………………………………..61

4-1-2-یافته های توصیفی مربوط به متغیر های پژوهش………………………………………………………………………65

4-1-3-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 1 و کنترل…………………………………………………………69

4-1-4-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 2 و کنترل……………………………………………………….72

4-1-5-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 1 و آزمایش 2…………………………………………………74

4-2-نتایج مربوط به داده های استنباطی…………………………………………………………………………………………….75

4-2-1-بررسی فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………75

4-2-1-1-بررسی فرضیه اول پژوهش……………………………………………………………………………………………..75

4-2-1-2- بررسی فرضیه دوم پژوهش…………………………………………………………………………………………….77

4-2-1-3- بررسی فرضیه سوم پژوهش………………………………………………………………………………………….81

4-2-1-4 بررسی فرضیه چهارم پژوهش…………………………………………………………………………………………83

4-3-نتایج تکمیلی…………………………………………………………………………………………………………………………84

4-3-1- مقایسه متغیرهای تحقیق در گروه آزمایش1 و کنترل بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل…………………………………………………………………………………………………………………..85

4-3-2 مقایسه متغیرهای تحقیق در گروه آزمایش2 و کنترل بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل……………………………………………………………………………………………………………………86

4-3-3 مقایسه متغیرهای تحقیق در دو گروه آزمایش1 و آزمایش2، بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………..87

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مروری کلی بر پژوهش……………………………………………………………………………………………………………90

5-2-خلاصه یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………91

5-3-بحث و تبیین نتایج………………………………………………………………………………………………………………….92

5-4-محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..98

5-5-پیشنهاد های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..99

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..100

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..101

فهرست جداول

جدول2-1- معرفی امواج مغزی همراه با باندهای فرکانسی و کارکردها…………………………………………………20

جدول2-2- کنشهای اجرایی، فرایندهای همراه در هریک، فرایندهای اجتماعی و روانشناختی مربوط و منطقه مغزی احتمالی درگیر بر اساس نظریه بارکلی……………………………………………………………………………………….24

جدول4-1- جدول شاخص های توصیفی سن آزمودنی ها در هر گروه…………………………………………………63

جدول4 -2- شاخص های توصیفی جنس آزمودنی ها در هر گروه……………………………………………………….64

جدول4-3- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی………..64

جدول4-4- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 2 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی………..65

جدول4-5- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و آزمایش2 بر اساس آزمون یومان ویتنی…..66

جدول4-6- جدول مقایسه جنس آزمودنی ها در 2 گروه آزمایش و یک گروه کنترل با بهره گرفتن از آزمون خی دو………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

جدول4-7- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایش 1 در دو مرحله پیش و پس آزمون………………………………………………………………………………………………………………….67

4-8 شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایش 1 در دو مرحله پیش و پس آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………….68

جدول4-9- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایشی 2 در دو مرحله پیش و پس آزمون…………………………………………………………………………………………………………………69

جدول4-10- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه کنترل در دو مرحله پیش و پس آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………70

جدول4-11- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی……..71

جدول4-12-جدول مقایسه جنس آزمودنی ها در 2 گروه آزمایش و یک گروه کنترل با بهره گرفتن از آزمون خی دو………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول4-13- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی……72

جدول 4-14- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی…..73

جدول 4-15-مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش2 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی……74

جدول 4-16-مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش2 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی…..75

 

جدول 4-17- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و آزمایش2 با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

جدول4-18- نتایج مربوط به تغییر موج بتا از پیش آزمون به پس آزمون در آزمودنی های گروه آزمایشی 1 و 2 با بهره گرفتن از آزمون تی وابسته…………………………………………………………………………………………………………….78

جدول 4-19- نتایج مربوط به تغییر موج بتا از پیش آزمون به پس آزمون در آزمودنی های گروه آزمایشی 1 و 2 با بهره گرفتن از آزمون ویلکاکسون……………………………………………………………………………………………………….78

جدول4-20- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در 3 گروه در آزمون بارکلی، با توجه به آزمون کروسکال والیس………………………………………………………………………………..79

جدول4-21- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در 3گروه ،در آزمون IVA، با توجه به آزمون کروسکال والیس………………………………………………………………………………….80

جدول4-22- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون بارکلی ، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………81

جدول4-23- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون IVA، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………….82

جدول 4-24- نتایج مربوط به مداخله درمانی، در بهبود جافظه فعال، در 3 گروه مطالعه در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون کروسکال والیس……………………………………………………………………………………………………..83

جدول 4-25- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای، در بهبود جافظه فعال، در گروه آزمایشی 1 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………..84

جدول4-26- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک، در بهبود جافظه فعال، در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………………………………….84

جدول4-27- نتایج مربوط به مقایسه گروه آزمایشی1 و گروه آزمایشی2 ، در آزمون بارکلی ، بر اساس آزمون یومن ویتنی……………………………………………………………………………………………………………………………………..86

جدول4-28- نتایج مربوط به مقایسه گروه آزمایشی1 و گروه آزمایشی2 ، در آزمون بارکلی ، بر اساس آزمون یومن ویتنی……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

جدول4-29- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 1 و کنترل در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………………..89

جدول4-30- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 2 و کنترل در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………………..90

جدول4-31- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 1 و آزمایشی2 در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………91

 

فهرست شکل ها

شکل 2-1 مناطق مغزی 19 گانه بر اساس نظام بین المللی 10-20………………………………………………………20

 

 

فصل اول:

کلیات پژوهش

 

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلال نقص توجه/ بیش فعالی در بزرگسالی با بسیاری از اختلالات اضطرابی، خلقی، اختلالات شخصیت، با (بیدرمن، 2005)، اختلال دو قطبی (بیدرمن،1996)، شخصیت ضد اجتماعی، سوء مصرف مواد و نابهنجاری های روانی (مورفی و بارکلی، 1996)،  اختلالات خواب، اختلالات یادگیری، اختلالات تفکر و اختلالات اضطرابی (کاپلان و سادوک، 1933) همراه است. همانطور که قبلا تصریح گردید، با توجه به ناخشنودی های درمانی در این گستره و اهمیت توجه به این اختلال در جهت کنترل و درمان اختلالات همبود (اسمیت، بارکلی و شاپیرو[1]، 2006؛ براون^[2] و همکاران، 2012؛ میلتون، 2010؛ کلینگبرگ و فرنل، 2005؛ راسل^[3] و همکاران، 2006؛ انگلهارت و همکاران، 2008) ضرورت این تحقیق را می توان در گستره نظری و عملی بر شمرد:

1-4 هدف اصلی

تعیین و مقایسه اثر بخشی درمان نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای تقویت حافظه فعال، در کاهش  علائم اختلال نقص توجه و تمرکز  در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی در مقایسه با گروه کنترل

1-4-1 اهداف فرعی

3. تعیین اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی
4. تعیین اثر بخشی نوروفیدبک به تنهایی، در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی
5. تعیین اثربخشی نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای، بر تغییر امواج مغزی بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی

1-5 فرضیه های تحقیق

1. نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای منجر به افزایش موج بتا (15 تا 18 هرتز) در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی می گردد.
2. نوروفیدبک به تنهایی، منجر به کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی می گردد.
3. نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای موثر بر حافظه فعال، منجر به بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی، می گردد.
4. اثر بخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای موثر بر حافظه فعال، در کاهش نشانه های توجه و تمرکز و بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، بیش از درمان نوروفیدبک به تنهایی است.

1-6 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

1-6-1 متغیر مستقل

1-6-1-1 آموزش نوروفیدبک

تعریف عملیاتی: در این تحقیق منظور از نوروفیدبک، استفاده از روش تک قطبی و نصب الکترود فعال به نقطه FZ (قسمت مرکزی لوب فرونتال) می باشد

[1]JR ,Shapiro

[2]R ,Brown

[3]RussellB ,

[4]Gunkelman,J

[5] Jensen, PS